ความรุนแรงใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ เป็นปัญหาที่ซับซ้อนเกินกว่าจะด่วนสรุปได้ภายในไม่กี่ประโยค
เช่นเดียวกับคำถามที่ว่า 'หัวเชื้อ' ของปัญหามาจากอะไร ใช่การดำเนินนโยบายที่ผิดพลาดของภาครัฐหรือไม่ การหยิบยื่นการพัฒนาที่ไม่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของคนในพื้นที่หรือเปล่า หรือว่ามาจากปัญหาปากท้องของคนในพื้นที่ เพราะ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ล้วนอยู่ในลิสต์อันดับต้นๆ ของจังหวัดยากจนที่สุดในประเทศไทยมาหลายปี
ซึ่งเหตุผลข้อหลังสุด มีคนตั้งข้อสมมติฐานโดยมองว่า ความยากจนและความด้อยพัฒนาคือสาเหตุของความไม่สงบ
เพราะเมื่อกินไม่ดีอยู่ไม่สบาย ผู้คนจึงนึกถึง 'ทางเลือก' ที่จะเป็นความหวังใหม่ที่จะนำพวกเขาไปสู่ชีวิตที่ดีกว่า
แต่นั่นก็เป็นเพียงหนึ่งในข้อสมมติฐานที่ยังไม่มีบทสรุป เพราะมีมุมมองที่หลากหลายในประเด็นนี้
"งานเขียนกลุ่มที่มองว่าความยากจนและความด้อยพัฒนาคือสาเหตุของความไม่สงบ ดังนั้น รัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงจะต้องมีบทบาทในการพัฒนาเพื่อแก้ไข ...รวมทั้งงานเขียนที่เสนอถึงผลกระทบของความไม่สงบที่สร้างความซบเซาทางเศรษฐกิจ
"อย่างไรก็ดี ยังมีงานเขียนอีกบางส่วน...ที่ชี้ว่าการพัฒนาโดยรัฐและการขยายตัวของทุนต่างหากที่เป็นสาเหตุของความยากจนและความด้อยพัฒนา อันนำมาสู่สถานการณ์ความไม่สงบในที่สุด ขณะเดียวกันก็มีงานอีกบางส่วนที่พยายามชี้ถึงความสลับซับซ้อนของประเด็นเศรษฐกิจและการพัฒนาท่ามกลางสถานการณ์ความรุนแรง..."
ข้อความบางส่วนจากงานเขียน เศรษฐกิจและการพัฒนาในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้: การสำรวจเชิงวิพากษ์ โดยชลิตา บัณฑุวงศ์ อาจารย์ประจำภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ที่เคยศึกษาวิจัยในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ และมีความผูกพันทั้งในแง่งานวิชาการและชีวิตส่วนตัว สะท้อนให้เห็นความซับซ้อนของปัญหา
ถึงแม้เรื่องนี้จะยังไม่มีบทสรุป แต่สิ่งหนึ่งที่ปฏิเสธไม่ได้คือ ตัวเลขเหตุความรุนแรงที่เกิดขึ้น (เช็คดีกรีความรุนแรง 3 จังหวัดชายแดนใต้ในรอบ 18 ปี) และตัวเลขความยากจนในรอบหลายปีนั้นมีอยู่จริง
นี่คือตัวเลขความเหลื่อมล้ำและยากจนท่ามกลางวังวนของปัญหา 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ยังไม่มีบทสรุป
เช่นเดียวกับคำถามที่ว่า 'หัวเชื้อ' ของปัญหามาจากอะไร ใช่การดำเนินนโยบายที่ผิดพลาดของภาครัฐหรือไม่ การหยิบยื่นการพัฒนาที่ไม่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของคนในพื้นที่หรือเปล่า หรือว่ามาจากปัญหาปากท้องของคนในพื้นที่ เพราะ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ล้วนอยู่ในลิสต์อันดับต้นๆ ของจังหวัดยากจนที่สุดในประเทศไทยมาหลายปี
ซึ่งเหตุผลข้อหลังสุด มีคนตั้งข้อสมมติฐานโดยมองว่า ความยากจนและความด้อยพัฒนาคือสาเหตุของความไม่สงบ
เพราะเมื่อกินไม่ดีอยู่ไม่สบาย ผู้คนจึงนึกถึง 'ทางเลือก' ที่จะเป็นความหวังใหม่ที่จะนำพวกเขาไปสู่ชีวิตที่ดีกว่า
แต่นั่นก็เป็นเพียงหนึ่งในข้อสมมติฐานที่ยังไม่มีบทสรุป เพราะมีมุมมองที่หลากหลายในประเด็นนี้
"งานเขียนกลุ่มที่มองว่าความยากจนและความด้อยพัฒนาคือสาเหตุของความไม่สงบ ดังนั้น รัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงจะต้องมีบทบาทในการพัฒนาเพื่อแก้ไข ...รวมทั้งงานเขียนที่เสนอถึงผลกระทบของความไม่สงบที่สร้างความซบเซาทางเศรษฐกิจ
"อย่างไรก็ดี ยังมีงานเขียนอีกบางส่วน...ที่ชี้ว่าการพัฒนาโดยรัฐและการขยายตัวของทุนต่างหากที่เป็นสาเหตุของความยากจนและความด้อยพัฒนา อันนำมาสู่สถานการณ์ความไม่สงบในที่สุด ขณะเดียวกันก็มีงานอีกบางส่วนที่พยายามชี้ถึงความสลับซับซ้อนของประเด็นเศรษฐกิจและการพัฒนาท่ามกลางสถานการณ์ความรุนแรง..."
ข้อความบางส่วนจากงานเขียน เศรษฐกิจและการพัฒนาในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้: การสำรวจเชิงวิพากษ์ โดยชลิตา บัณฑุวงศ์ อาจารย์ประจำภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ที่เคยศึกษาวิจัยในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ และมีความผูกพันทั้งในแง่งานวิชาการและชีวิตส่วนตัว สะท้อนให้เห็นความซับซ้อนของปัญหา
ถึงแม้เรื่องนี้จะยังไม่มีบทสรุป แต่สิ่งหนึ่งที่ปฏิเสธไม่ได้คือ ตัวเลขเหตุความรุนแรงที่เกิดขึ้น (เช็คดีกรีความรุนแรง 3 จังหวัดชายแดนใต้ในรอบ 18 ปี) และตัวเลขความยากจนในรอบหลายปีนั้นมีอยู่จริง
นี่คือตัวเลขความเหลื่อมล้ำและยากจนท่ามกลางวังวนของปัญหา 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ยังไม่มีบทสรุป
