ลมพัดต้นกล้า เดือนเมษาปีก่อน พี่จำจากจร เมื่อตอนลมร้อนแผ่วมา ทหารเกณฑ์คนยาก ต้องพรากจากลา กอดน้องแก้วตา เจ้าอย่าร้องไห้
— บทเพลง ทหารเกณฑ์คนเศร้า จากภาพยนตร์มนต์รักทรานซิสเตอร์
มนต์รักทรานซิสเตอร์ จาก วัฒน์ วรรลยางกูร
เดิมทีมนต์รักทรานซิสเตอร์เป็นหนังสือนิยายจาก ‘คุณ วัฒน์ วรรลยางกูร’ ศิลปินผู้ล่วงลับ ซึ่งนิยายเรื่องนี้ได้รับการตีพิมพ์เป็นครั้งแรกในปี 2524 ว่าด้วยเรื่องราวของ ‘แผน’ หรือฉายา ‘สุรแผน เพชรน้ำไหล’ หนุ่มนักร้องเสียงดีประจำเวทีรำวง และ ‘สะเดา’ สาวเสื้อเชิ้ตสีฟ้าผู้ที่ครองใจไอ้หนุ่มบ้านนอกอย่างแผน ที่ทั้งคู่ต้องพลัดพลากจากกันในวันที่สะเดาท้องแก่ หลังแผนจับได้ใบแดง
เรามันแค่ราษฎรธรรมดา เก่งแค่ไหนก็หนีไม่พ้นหรอ
— จากหนังสือมนต์รักทรานซิสเตอร์บทที่ 5 หน้า 82
เขาเก็บของที่จำเป็นสองสามชิ้น ใส่ถุงกระดาษสีฟางแห้งลงจากเรือนไปเงียบๆ ผ่านคันคูเห็นแตงเถาตายเหี่ยวเฉา น้ำในร่องแห้งขอดกัน เดินไปถึงประตูรั้วกระดังงาโรยกลิ่นเศร้า เขาหันกลับมามองก็เห็นหน้าเมีย สะเดายืนเกาะขอบประตูบ้าน น้ำตานองหน้า พอเขาคล้อยหลังลับไปนางก็นั่งกับบันไดร้องไห้โฮ
— จากหนังสือมนต์รักทรานซิสเตอร์บทที่ 5 หน้า 83
มนต์รักทรานซิสเตอร์ จาก เป็นเอก รัตนเรือง
หลังจากนั้นในปี 2544 ‘คุณ เป็นเอก รัตนเรือง’ ผู้กำกับที่มากไปด้วยฝีไม้รายมือและเอกลักษณ์ ได้ทำการหยิบยืมเรื่องราวจากหนังสือนิยายมนต์รักทรานซิสเตอร์ มาดัดแปลงใหม่ในรูปแบบภาพยนตร์ โดยใช้ชื่อเดียวกันว่า ‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ บนเส้นเรื่องแบบเดียวกับหนังสือนิยาย คือชะตาชีวิตของแผนที่ต้องพลิกผันหลังจับได้ใบแดง และสะเดาเมียรักผู้ที่รอคอยพลทหารกลับบ้านโดยได้สอดแทรกความตลกร้ายในสไตล์ของคุณเป็นเอกที่ดูทันสมัยมากขึ้น ด้วยระยะเวลากว่า 20 ปี หลังจากคุณวัฒน์ปล่อยหนังสือนิยายออกมา ทั้งยังเคล้าคลอไปด้วยบทเพลงอมตะจาก ‘คุณ สุรพล สมบัติเจริญ’ อย่างบทเพลง ลืมไม่ลง, น้ำค้างเดือนหก, มอง, เป็นโสดทำไม, ใช่แล้วสิ เป็นต้น เพื่อเป็นการระลึกถึง ‘ราชาเพลงลูกทุ่งไทย’ ผู้ที่มีชะตาชีวิตต้องพัวพันอยู่กับการเป็นทหาร
พอสะเดาท้องได้สี่ห้าเดือน ชายไทยวัยฉกรรจ์ทั้งหลายของหมู่บ้านบางน้ำไหล ก็ได้เวลารับใช้ชาติ ไอ้ย้อยได้ใบดำ ไอ้จ้อนใบดำ ไอ้หมึกใบดำ ไอ้ช้างใบดำ ไอ้แดงยังได้ใบดำเลย ทายสิครับ ไอ้แผนได้ใบอะไร
— จากภาพยนตร์มนต์รักทรานซิสเตอร์นาทีที่ 23 นาที 45
มนต์รักทรานซิสเตอร์ จาก สุรพล สมิบัติเจริญ
ครั้งหนึ่ง คุณ สุรพล สมิบัติเจริญ เคยเป็นนักเรียนจ่าพยาบาล แต่ด้วยความที่ชื่นชอบในการร้องเพลงเป็นอย่างยิ่ง เขาจึงมักหนีออกไปร้องเพลงยามค่ำคืนอยู่บ่อยครั้ง และสิ่งที่ไม่คาดคิดก็ได้เกิดขึ้น เมื่อคุณสุรพลได้ถูกรับโทษคุมขังจากการหนีราชการทหาร ซึ่งเมื่อเขาได้รับอิสรภาพ น้ำเสียงอันไพเราะก้องกังวาลของเขา ก็ได้พาเขากลับเข้าไปเกี่ยวพันกับการเป็นทหารอีกครั้งหนึ่ง ในฐานะข้าราชการประจำกองดุริยางค์ทหารอากาศ ก่อนเสียชีวิตในปี 2511 จากการถูกลอบยิง หลังขึ้นแสดงบทเวทีวิกแสงจันทร์ ณ จังหวัดนครปฐม ด้วยวัยอายุ 38 ปี ในขณะที่เขากำลังโด่งดังสุดขีด จวนจบปัจจุบันคดีของนักร้องชั้นครูยังคงเป็นปริศนา และตำรวจยังไม่สามารถจับตัวคนร้ายได้ชีวิตคนเรานี่มันไม่แน่นะครับ คนบางคนเลวระยำแค่ไหน ก็ไม่เห็นฟ้าดินจะลงโทษ บางครั้งได้ดีจนน่าอิจฉาซะด้วยซ้ำไป แต่บางคนดีแสนดี แต่แปล๊กแปลก ทำไมมีตีนลึกลับจากเทพเจ้า คอยถีบใสไล่ส่งให้มันตกนรก ตกบ่อขี้อยู่ตลอด แปลกดีนะครับ
— จากภาพยนตร์มนต์รักทรานซิสเตอร์นาทีที่ 2 นาที 30
มนต์รักทรานซิสเตอร์ จาก ทหารเกณฑ์คนเศร้า
และไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานเพียงใด เรื่องราวของ ‘สุรแผน เพชรน้ำไหล’ หนุ่มบ้านนาหน้ามนคนซื่อผู้ที่มี ‘ความฝัน’ แต่ไม่มีทุนทรัพย์ จึงต้องพลัดพลากจากถิ่นไปเป็น ‘พลทหาร’ ก็ยังคงมีให้เห็นอยู่จริงในสังคมไทยจนอย่างปฏิเสธไม่ได้ เราได้แต่เพียงภาวนาให้ประเทศไทยถึงคราวที่จะ ‘ยกเลิกเกณฑ์ทหาร’ เพื่อเปลี่ยนไปเป็น ‘ระบบสมัครใจ’ พร้อมปรับปรุงระบบภายในให้โปร่งใส รวมถึงยกเลิกระบบรับใช้ และห้ามฝึกแบบละเมิดศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ เพราะท้ายที่สุดแล้วก็ยังมีผู้คนอีกจำนวนไม่น้อยที่อยากเป็นทหาร ฉะนั้นการใช้ระบบสมัครใจจึงเป็นหนทางเริ่มต้นแก้ไขวัฏจักรการบังคับนี้
