‘คณะราษฎร’ สู่ ‘ด้อมส้ม’ มุมมอง ‘ไชยันต์ ไชยพร’

คงไม่แปลกที่ใครหลายคน ตั้งคำถามว่า ระบอบการปกครองแบบใด คือ รูปแบบที่เหมาะสมและสร้างสันติสุขให้กับมนุษยชาติได้มากที่สุด มันมาจากผลพวงที่เกิดขึ้นภายในสภาวะทางความคิด ภายใต้ความวุ่นวายที่เกิดขึ้นทุกหัวระแหงบนแผนที่โลก ไม่มีสังคมใดอยู่ร่วมกันโดยปราศจากปัญหา ไม่ว่าจะเป็นโลกที่หนึ่ง สอง หรือสาม แต่สมมุติฐานที่เชื่อถือในสากลอย่างปฏิเสธความจริงมิได้ว่า ‘ประชาธิปไตย’ คือแนวปกครองที่เลวร้ายน้อยที่สุด และเห็นคุณค่าของ ‘ประชาชน’ มากที่สุด เท่าที่นักคิดนักปรัชญาตั้งแต่ยุคบรรพกาล ยันปัจจุบันจะสรรสร้างขึ้นมาได้ 

สำหรับเมืองไทย หากยึดตามปฏิทินการเมือง วันที่ 24 มิถุนายน 2475 ถือเป็นหนังม้วนแรกที่ประชาชนเริ่มรู้จักการปกครองรูปแบบใหม่ โดยคนหนุ่มหัวก้าวหน้ากลุ่มเล็กๆ นาม ‘คณะราษฎร’ ตัดสินใจก่อการพลิกผืนพิภพ หว่านเมล็ดพันธุ์แห่งประชาธิปไตย แทนรากแก้วเก่าแก่ที่อยู่คู่กับสังคมสยามมาหลายร้อยปี ท่ามกลางข้อถกเถียงคลาสสิคว่าเป็นการ ‘ชิงสุกก่อนห่าม’ หรือไม่ เฉกเช่นเดียวกับการหาความหมายว่า ประชาธิปไตยไทย ‘สะเด็ดน้ำ’ แล้วหรือยัง 

ผู้เขียนตัดสินใจชวน ‘ศ.ดร.ไชยันต์ ไชยพร’ คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มาตอบปุจฉาสนองความใคร่รู้ส่วนตัว ในประเด็นที่กล่าวไว้ถึงสองย่อหน้า พร้อมสอดแทรกกลิ่นอายบ้านเมืองปัจจุบัน หลังผ่านศึกเลือกตั้งใหญ่ไปหมาดๆ

เชื่อว่าบทสนทนาต่อจากนี้ อาจพอสร้างประโยชน์กับผู้อ่านได้ไม่มากก็น้อย บางอย่างอาจถูกจริต บางสิ่งอาจไม่ถูกใจ ผมให้สิทธิทุกท่านในด้านความเชื่อ เพราะการสังเคราะห์ประเด็น ‘91 ปี แห่งการปฏิวัติสยาม’ มีหลายแง่มุมให้วิเคราะห์ ต้องใช้วิจารณญาณ และองค์ความรู้ช่วยกลั่นกรอง  

แม้ขณะนั่งถอดความงานเขียนชิ้นนี้ ผมก็ถุนบุหรี่ไปเกือบซอง ช่วยการขจัดความคิดบางอย่างออกไป แล้ว ‘ประมวลภาพ’ ออกมาให้ได้ดีที่สุด...หวังว่าทุกท่านจะได้ดื่มด่ำกับการถามตอบระหว่างเราทั้งคู่อย่างมีอรรถรส 

มีอะไรซ่อนอยู่ในตัวเลข ‘91’ (ปี) หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475

พอพูดถึงตัวเลข 91 ปีแห่งการเปลี่ยนแปลงการปกครองจาก ‘สมบูรณาญาสิทธิราชย์’ สู่ ‘ประชาธิปไตย’ (อันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข) เราก็รู้สึกว่ามันยาวนานเกือบจะครบศตวรรษแล้ว อาจเกิดคำถามต่อเนื่องว่ามันลงตัวแล้วหรือยัง ทั้งประเด็นที่เกี่ยวกับพระราชอำนาจ ที่กำลังถกเถียงกันอยู่ไม่จบสิ้น ผมขอเรียนว่าตัวเลข 91 ถ้าเทียบกับประเทศในทวีปยุโรป เริ่มจากอังกฤษที่ หากจะนับว่าเปลี่ยนแปลงการปกครองตั้งแต่ปี ค.ศ. 1688 ปัจจุบันก็ 300 กว่าปี และกว่าจะลงตัวได้ระดับหนึ่งก็ในราวปลายศตวรรษที่สิบเก้า สวีเดนเปลี่ยนแปลงการปกครอง ค.ศ.1809 นอร์เวย์ ค.ศ.1814 และเดนมาร์ก ค.ศ.1849 ก็เช่นกัน กว่าจะลงตัวก็ผ่านอะไรมาเยอะในช่วง 91 ปีแรก ฉะนั้นการพิจารณาตัวเลข 91 เราต้องคำนึงว่า ผ่านการเปรียบเทียบกับชาติตะวันตกว่านานหรือไม่  

การเปลี่ยนแปลงของสยามในวันนั้น

ที่มาการเปลี่ยนแปลงของสยาม ได้รับอิทธิพลจากตัวแบบการปกครองของต่างประเทศ คือเราไม่ได้เป็นประเทศที่คิดรูปแบบการปกครองเองเหมือนของอังกฤษ ที่เป็นมหาอำนาจของโลก ไม่มีประเทศใดมีอิทธิพลหรือนำร่องความคิดเขามาก่อน แต่เป็นปัญหาภายในของอังกฤษเอง ที่ทำให้เกิดวิวัฒนาการต่อสู้กัน ระหว่างรัฐสภากับชนชั้นปกครอง  

ชนชั้นนำสยาม ได้รับรู้เรื่องระบอบการปกครองรูปแบบใหม่ตั้งแต่เมื่อไหร่

ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นครั้งแรกที่รู้จักคำว่า ‘สภา’ หลัง ‘เฮนรี เบอร์นี’ ตัวแทนเจรจาจากอังกฤษเดินทางมาสยาม จนเกิดการเซ็น ‘สนธิสัญญาเบอร์นี’ ตอนนั้นพระเจ้าอยู่หัว เกิดข้อสงสัยว่า ‘เบอร์นี’ เป็นตัวแทน ‘สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย’ หรือไม่ ปรากฏว่า เขาเป็นตัวแทนของรัฐสภาอังกฤษ (เพราะรัฐสภามีบทบาทสำคัญในการกำหนดนโยบาย) ในหลวงท่านเลยถามว่า ส.ส. ในสภาฯ แต่ละคนมีอำนาจเอง หรือเขาจะมีอำนาจเมื่อเข้าไปทำงานในสภาฯ นี่เป็นคำถามที่น่าสนใจ เพราะบริบทของไทย เวียง วัง คลัง นา มีอำนาจในตัวเอง ขุนนางมีอิสระในการสั่งการ ไม่จำเป็นต้องประชุมเพื่อโหวตกฎหมายต่างๆ จึงถือเป็นคราวแรกเริ่มที่ชนชั้นปกครองสยามรู้จักระบบรัฐสภา  
ต่อมาในปลายรัชสมัยรัชกาลที่ 4 มีคนเขียนบัตรสนเท่ห์เป็นภาษาอังกฤษ บอกว่าพระองค์ท่านปกครองแบบ Absolute monarchy (สมัยนั้นยังไม่มีคำว่า สมบูรณาญาสิทธิราชย์) ด้วยความที่ท่านติดตามข่าวสารโลกตะวันตก มีความรู้เรื่องศาสตร์ต่างประเทศเยอะ พระองค์จึงเขียนปฏิเสธไป ว่าอำนาจไม่ได้อยู่กับท่านแต่อยู่ในมือของขุนนางกลุ่มบุนนาค เป็นเพราะสถานการณ์ยุโรปในตอนนั้นเกิดเหตุความวุ่นวายจากการเปลี่ยนแปลงการปกครอง มีเพียงรัสเซียที่ยังคงเป็นระบอบดั้งเดิมอยู่ ฉะนั้นนี่เป็นข้อมูลที่ระบุว่า ชนชั้นนำไทยรับรู้ถึงความเป็นไปของโลกมาโดยแต่เนิ่นๆ รัชกาลที่ 4 ก็เลยยอมให้ขุนนางบุนนาคมีอำนาจในตอนนั้น 

เมื่อถึงคราวรัชกาลที่ 5 ขึ้นครองราชย์ (ช่วงแรก) อำนาจยังอยู่ในมือของขุนนางกลุ่มเดิมที่นำโดย สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ในฐานะผู้สำเร็จราชการ แต่เมื่อทรงบรรลุนิติภาวะ ท่านก็สามารถดึงอำนาจคืนมา และเขียนในพระราชหัตถเลขาชัดเจน ว่าไม่ต้องการเป็นกษัตริย์ที่มีอำนาจเยอะ แต่มีอำนาจปานกลาง

กระทั่งเกิด ‘กบฏ ร.ศ. 130’ หลังการขึ้นครองราชย์ของล้นเกล้ารัชกาลที่ 6 ซึ่งกบฎเหล่านี้ได้อิทธิพลจากการปฏิวัติในจีน ถ้าได้อ่านบันทึกของพระยาบำรุงราชบริพาร (เสมียน สุนทรเวช) จะทราบว่า รัชกาลที่ 6 ก็อยากให้เปลี่ยนแปลงระบบการปกครองให้เป็นกษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ เพราะเพื่อความสถาพรต่อระบบเดิม โดยต้องการรักษาสถาบันไว้ด้วยการลดอำนาจลง  

‘รัฐธรรมนูญ’ จากชนชั้นนำ 

มีมาตั้งแต่รัชกาลที่ 5 คือ ‘ร่างพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยประเพณีสยามฉบับที่ 1’ ที่มีใจความประมาณว่า พระมหากษัตริย์จะไม่ต้องรับผิดชอบในทางการเมือง แต่ให้เสนาบดีทำงานแทน เผอิญร่างฉบับนี้ไม่สามารถประกาศใช้ได้เพราะปัญหามาตรา 1 ที่เกี่ยวข้องกับอาณาเขตดินแดน 

ในสมัยรัชกาลที่ 6 เมื่อเกิดกบฏแล้วท่านก็มีพระราชปณิธานที่จะให้มีรัฐธรรมนูญ แต่เผอิญว่ามีพระบรมวงศานุวงศ์ไม่เห็นด้วย โดยคิดว่าคนสยามยังไม่พร้อม ท่านก็เลยเร่งสร้างพระราชบัญญัติการศึกษา และสถาบันความรู้อย่างจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้ประชาชนศึกษาเล่าเรียน เตรียมความพร้อม 

พอขึ้นสมัยรัชกาลที่ 7 ปีแรกท่านก็เขียนเอกสารภาษาอังกฤษ 2 ฉบับคือ ‘Problems of Siam’ และ ‘Democracy in Siam’ พูดถึงการเตรียมความพร้อมในการเปลี่ยนแปลงเป็นประชาธิปไตยใน ซึ่งพระองค์มีที่ปรึกษาเป็นฝรั่งอย่าง ‘ฟรานซิส บี. แซร’ (พระยากัลยาณไมตรี) และ ‘เรมอนด์ บี สตีเวนส์’ พร้อมทั้ง ‘สมเด็จกรมพระยาดำรงฯ’ และ ‘สมเด็จกรมพระนครสวรรค์ฯ’ คอยถกเถียงกันว่าจะเตรียมตัวกันอย่างไร สรุปสั้นๆ คือจะทำอย่างไรเพื่อจะให้มีร่างรัฐธรรมนูญขึ้นมา  

รัฐธรรมนูญฉบับนี้มีแนวคิด การแบ่งแยกอำนาจให้พระมหากษัตริย์แต่งตั้งนายกรัฐมนตรี มีสภาฯ ที่มาจากการเลือกตั้งทางอ้อม และมีเรื่องการเลือกตั้งเทศบาล โดยจะให้เลือกตั้งท้องถิ่นก่อน เพราะถ้าจะเริ่มจากการเลือกตั้งระดับชาติเลย มันอันตรายสำหรับประชาชนที่อาจไม่เข้าใจ โดยเริ่มจากการให้สิทธิ์เลือกคนในพื้นที่เล็กๆ ซึ่งสามารถติดตามเรื่องราวต่างๆ ทั้ง เรื่องน้ำ เรื่องความสะอาด เรียกว่าประชาธิปไตยเริ่มจากรากฐาน ทั้งหมดนี้ถูกตัดหน้าโดยคณะราษฎร 

คำว่า ‘ชิงสุกก่อนห่าม’ เป็นการนิยามการกระทำของคณะราษฎร์ ถูกต้องหรือไม่ 

ผมว่าใช้ ‘ชิงตัดหน้า’ ดีกว่าครับ เพราะว่ารัชกาลที่ 7 จะมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญอยู่แล้ว แต่เรื่องกำหนดการยังไม่แน่ชัด ตอนแรกมีข่าวว่าจะเป็นวันที่ 6 เมษายน 2475 ซึ่งเหตุการณ์วันที่ 24 มิถุนายนก็ห่างไม่กี่เดือน ถามว่า ‘ชิงสุกก่อนห่าม’ หรือไม่ คณะราษฎรเองพอขึ้นมาก็ยังไม่ให้เลือกตั้งโดยตรง ไม่น่าจะใช่ ‘ก่อนห่าม’ ผมคิดว่าน่าจะเป็นการ ‘ตัดหน้า’ มากกว่า  

ในทางวิชาการไม่มีใครแน่ใจว่า การเปลี่ยนแปลงการปกครองจากชนชั้นนำ จะเกิดขึ้น (จริงๆ) เมื่อไหร่ 

ถ้าวันนั้นไม่มีคณะราษฎร ประเทศไทยก็อาจจะคล้ายๆ กับภูฏาน คือริเริ่มเปลี่ยนแปลงจากชนชั้นปกครอง คณะราษฎรเขาเป็นข้าราชการระดับกลาง และเป็นนักเรียนนอก ดังนั้นอิทธิพลของต่างประเทศเข้ามาตลอดเวลา แต่เราก็ไม่แน่ใจว่าในหลวงจะพระราชทานเมื่อไหร่ เพราะพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นผู้ใหญ่หลายคนก็ยังเห็นว่าสยามยังไม่พร้อม แต่คิดว่าสักวันหนึ่งก็คงมี แต่อาจจะไม่เป็นแบบ 24 มิถุนายน (2475)

คิดเห็นอย่างไรกับการ ‘อภิวัฒน์สยาม’ ที่ทำโดยคณะราษฎร

ในแง่หนึ่งต้องยอมรับว่าคณะราษฎรมีความกล้าหาญ ที่ต้องการเปลี่ยนแปลงให้เร็วขึ้น แต่การเปลี่ยนแปลงให้เร็วขึ้นมันมีทั้งข้อดีและข้อเสีย ต้องถามต่อว่าพวกเขารู้จักระบบการปกครองแบบพระมหากษัตริย์อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ หรือการทำงานผ่านกลไกของสภามากน้อยเพียงไร ณ ตอนนั้น ไม่ใช่แค่ประชาชนไม่พร้อม แต่คนในคณะราษฎรเองก็เช่นกัน นอกจากอังกฤษและฝรั่งเศสแล้ว เขารู้จักเดนมาร์ก สวีเดน นอร์เวย์และเบลเยี่ยม มากแค่ไหน  

ทุกวันนี้ถามจริงครับ นักวิชาการไทยสอนแต่วิชาการเมืองอังกฤษ ฝรั่งเศส และอเมริกา แต่ยังไม่มีการสอนวิชาการปกครองเบลเยียม เดนมาร์ก หรือสวีเดนเลย ผมก็พยายามเริ่มเขียนเริ่มสอน บางท่านไม่ได้ศึกษามาโดยตรง ไปทำวิทยานิพนธ์เรื่องเมืองไทยนู่นนี่นั่น เสร็จมาอ่านหนังสือแล้วก็สอน ไม่ได้เข้าใจวิวัฒนาการว่ามีมิติตื่นลึกหนาบางแค่ไหน

ฉะนั้นไม่ต้องถามว่าคณะราษฎร เข้าใจเรื่องนี้มากน้อยแค่ไหน เทียบง่ายๆ ว่าระยะเวลาการศึกษาในต่างประเทศเขากับเจ้านายชนชั้นปกครอง มีระยะเวลาศึกษายาวนานต่างกันกี่ปี  

อะไรคือเหตุผลที่คณะราษฎรซึ่งเป็นคนหนุ่ม มีความกล้าที่จะกระทำการ ‘อันตรายถึงชีวิต’

คือคนในวัยหนุ่ม อย่างผมเวลาไปเรียนเมืองนอก อายุ 20 ต้นๆ ไปเห็นอะไรที่รู้สึกว่าดี กลับมาผมก็อยากให้มันเกิดแบบนั้นโดยเร็ว เห็นที่อังกฤษเขาข้ามทางม้าลายอย่างปลอดภัยมีสัญญาณไฟจราจร กลับมาเมืองไทยผมก็โกรธคนไปหมด กลายเป็นคน ‘ชังชาติ’ เหมือนกัน ตั้งคำถามทำไม่เป็นอย่างนู้นอย่างนี้ แต่เราจะไปเปลี่ยนแปลงมันยังไง ยึดอำนาจแล้วไปเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมของคน มันก็ไม่มีที่ไหนเขาเปลี่ยนได้ ทุกอย่างมันต้องใช้เวลา  

จริงๆ มันเป็นเรื่องปกติของคนวัยนั้น ที่ไปเรียนเมืองนอก สมัยนี้ก็ยังมีอยู่จบปริญญาตรีเมืองไทยไปเรียนต่อเมืองนอก พอเห็นแสงสีก็คิดว่าบ้านเราล้าหลังและอยากจะมีบ้าง เป็นอุดมคติจากพลังของคนรุ่นใหม่ ที่เกิดขึ้น 

มรดกทางความคิดหรือการกระทำของคณะราษฎร์ส่งผลอะไรถึงยุคการเมืองปัจจุบัน 

ในแง่หนึ่งต้องยอมรับเมื่อเริ่มเปลี่ยนเร็ว โอกาสที่จะพัฒนาก็เร็วขึ้น (หวังว่าอย่างนั้น) แต่ปัญหาของบ้านเรามันก็มีกรณีอาการแทรกซ้อนระหว่างทางเยอะมาก อาทิ สงครามโลกครั้งที่ 2 กรณีสวรรคต สงครามเย็น หรือแม้แต่ความขัดแย้งแย่งผลประโยชน์กันระหว่างกลุ่มทหาร - คณะราษฎรด้วยกันเอง มันคือความแทรกซ้อนที่ทำให้ประชาธิปไตยเรา ไม่เดินไปอย่างราบรื่น

เราปฏิเสธไม่ได้ ว่าหลังสงครามเย็นสิ้นสุดลงระเบียบโลกไม่รู้คืออะไร การเปลี่ยนแปลงด้านทุนด้านต่างๆ มันรวดเร็ว เทคโนโลยีการสื่อสารที่ก้าวหน้า คนไทยก็รับรู้เรื่องราวต่างๆ ทั่วโลก การปลุกระดมคนก็สามารถทำได้ทันที ตั้งแต่สมัย 2549 เราจะพบว่า มวลชนลงไปท้องถนน 2 ฝั่ง มาจากเครื่องมือสื่อสารที่ทำได้ทันที หลังจากนั้นก็เป็นทีวีดาวเทียม - มือถือ ไปจนถึงสื่อมีเดียรูปแบบใหม่ ที่สื่อสารให้ข้อมูลในสิ่งที่คนแต่ละกลุ่มเห็นตรงกนน พอเกิดความขัดแย้งขึ้น 2 ฝ่าย ไม่ใช่เรื่องยากที่จะเรียกพรรคพวกเข้าชุมนุม ก่อให้ความขัดแย้งทางการเมือง ซึ่งมันมีอยู่ตลอด กลายเป็นตัวเร่งวิกฤติความรุนแรงที่สูงขึ้น มีการพูดปล่อยข่าวว่าสถาบันอยู่เบื้องหลังเหตุการณ์ทางการเมืองด้วย

ไหนๆ ก็มีการพูดถึงเรื่องการเมืองในวันนี้แล้ว อาจารย์มีความเห็นอย่างไร กับกรณีที่พรรคเสรีนิยม อย่าง ‘ก้าวไกล’ และ ‘เพื่อไทย’ ได้คะแนนเสียงทิ้งห่างจากปีกการเมืองฝั่งอนุรักษ์นิยม  

ปัญหาและสาเหตุที่ทำให้ก้าวไกลและเพื่อไทยขึ้นมาได้สูง เกิดจากผลพวงเพียงเพราะการทำรัฐประหารปี 2557 โดย ‘พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา’ และการอยู่ในอำนาจยาวนาน (มาก) ประกอบกับเจตนารมณ์ในการสร้างรัฐธรรมนูญ 60 ให้ ‘ส.ว.’ มีอำนาจโหวตเลือกนายกฯ ด้วย 

ภายใต้กระแสตื่นตัวทางการเมืองของประชาชนในยุคนี้มันรับไม่ได้ เรื่องนโยบายไม่เกี่ยว ที่เกี่ยวคือการ ‘สืบทอดอำนาจ’ เพียงอย่างเดียว ปัจจุบันทำแบบนี้ถือว่าผิดกาลเทศะอย่างแรง ส่งผลให้คนเบื่อหน่าย 

ผลคะแนนที่ออกมามีสัดส่วนของคนที่เป็นกลุ่มอนุรักษ์นิยมมาโหวตสนับสนุนให้พรรคก้าวไกล ถือว่าเป็นปรากฏการณ์ที่ยากจะเกิดทางการเมือง โดยเฉพาะประเทศไทย? 

คนมันเบื่อ และ (ขอโทษนะ) ประเด็นก็คือ พรรคที่ไม่ใช่ก้าวไกลและเพื่อไทย เลือกไปก็มีแนวโน้มจับมือส่งให้พลเอกประยุทธ์เป็นนายกฯ ต่อ เพราะเคยร่วมงานกันมาแล้วในรัฐบาลที่ผ่านมา เขาเลยไม่เอาไง 

กลุ่มอนุรักษ์นิยมต้องเปลี่ยนความคิดไหม เมื่อไปเลือกก้าวไกลแล้วต้องกลายเป็นเสรีนิยม แบบที่พรรคก้าวไกลเป็น หรือแค่ความเบื่อหน่ายเฉพาะการเมืองยุคนี้

ซึ่งตอนนี้ดูแล้วค่อนข้างแบ่งความเชื่อได้ชัดเจนมาก ว่าใครคิดใครเชื่ออะไรยังไง?

เข้าใจว่าอาจารย์เองก็เคยนำเสนอเรื่องในเมื่อปี 2554 โดยพุ่งไปที่เรื่องการยกเลิก ซึ่งหมายถึงการยกเลิกไปเลย?

ดูแล้วทำการประชาพิจารณ์จะเป็นจุดเริ่มต้นการแก้ไขปัญหาตรงนี้

หรือตอนนี้สารตั้งต้นไม่เหมือนกัน อย่างอาจารย์บอกว่าอยากให้ยกเลิก แต่วันนี้ก้าวไกลขอเริ่มต้นแก้ไขก่อน ทั้งคู่คิดไม่ตรงกันหรือเปล่า

พูดถึง ‘ด้อมส้ม’ ที่หลายคนมี ‘คณะราษฎร’ เป็นเหมือนไอคอนในการออกมาขับเคลื่อน อาจารย์มองว่ากลุ่มคนรุ่นใหม่วันนี้ กับคนหนุ่มใน 91 ปีที่แล้ว มีความเหมือนหรือแตกต่างกันตรงไหนบ้าง

หรือจริงๆ แล้วคำว่าประชาธิปไตยในยุคนั้นกับยุคนี้มันมีความเหมือนหรือต่างกัน (ตรงไหน)  

เมื่อพูดถึงการต่อสู้ระหว่าง 2 ขั้วความเชื่อในยุคนี้ คิดน่าจะเป็นทิศทางที่สุดโต่งกันทั้งคู่ แล้วอะไรคือจุดร่วมกัน หรือสิ่งที่เรียกว่าเกิดความประนีประนอมมากที่สุด

ฉายภาพกลุ่มเหล่านี้เป็นกลุ่มที่สนับสนุนพรรคที่กำลังจะเป็นว่าที่รัฐบาล และกลุ่มอำนาจเดิมได้หรือไม่

ไม่ได้ๆ คนเลือกพรรคก้าวไกล 14 ล้านเสียง จะมีสักกี่คนที่คิดล้มสถาบัน มันมีไม่เยอะ ถามว่าทำไมมีไม่เยอะเพราะผมคุยกับคนที่อยู่รอบตัว ในฐานะที่เขาเลือกก้าวไกลเขาไม่ได้สนใจเรื่องการปฏิรูปสภาบัน ขณะเดียวกันคนที่เลือกพรรคภูมิใจไทย - ประชาธิปัตย์ เขาก็ไม่ได้คิดว่าจะต้องปกป้องสถาบันจนตัวตาย ฉะนั้น 14 ล้านหรือ 9 ล้านมันยังตอบไม่ได้ ถึงบอกไงให้ทำมาตรา 112 เป็นประชาพิจารณ์จะเห็นชัดเจน ว่าใครจะเอาแบบไหนยังไง 

คนเลือกเพราะพรรคก้าวไกลมีจุดยืนชัดเจน ไม่มีลุงไม่มีกู พรรคอื่นมันไม่มีความชัดเจนตรงนี้ ไม่ใช่แค่คนอายุน้อยหรอก คนอายุมากก็เบื่อ เคยเลือกพลังประชารัฐ เคยเชียร์ลุงตู่มาเขาก็เบื่อ มันก็น่าเบื่อจริงๆ นะ 8 ปีแล้วยังจะลงเลือกตั้งต่ออีก ผมก็ไม่เข้าใจว่าคิดอะไรอยู่ เป็นอีกได้แค่ 2 ปี ไม่เข้าใจจริงๆ  

ถ้าปี 2562 ไม่มีพลังประชารัฐไม่มีลุงตู่ลุงป้อม ก็ไม่เชื่อว่าพรรคอนาคตใหม่เขาจะมา คงจะเป็นขั้วประชาธิปัตย์กับเพื่อไทยที่ขับเคี่ยวกันเหมือนเดิม และ ส.ว. จะทำหน้าที่ได้ดีตรงไปตรงมากว่านี้ 

ท้ายที่สุดอยากให้อาจารย์ฝากอะไรถึง 91 ปีจากเหตุการณ์อภิวัฒน์สยามหน่อยครับ

แต่ก่อนเราไม่มีใครอยากลงเลือกตั้ง มาตั้งแต่ช่วงปี 2475 – 2476  จากไม่ตื่นตัวมาเป็นตื่นตัว สิ่งต่อไปคือเรื่องคุณภาพ ทั้งคุณภาพประชาธิปไตย คุณภาพนักการเมือง และคุณภาพของประชาชน  

ฉะนั้นมันก็มีแสงสว่างที่ปลายอุโมงค์ให้เห็นอยู่ เราต้องพัฒนาให้คุณภาพของคนที่ใช้สิทธิได้คิดไตร่ตรอง ไม่หลงกลนโยบายประชานิยมแบบสามานย์ ขณะเดียวกันต้องปกป้องสถาบันเบื้องสูงไม่ดึงลงมาเป็นประเด็นทางการเมือง จะไปตีเหมาว่าข้างบนเป็นคนสั่งลงมามันไม่ได้  

คำถามสุดท้ายครับ คิดว่าการก่อการของคณะราษฎร์ในวันนั้น เป็นสิ่งที่สมควรหรือไม่ หรือเป็นสิ่งที่ถูกต้องหรือเปล่า

ในความกล้าหาญ ผมยกย่องพวกเขาเพราะมันเสี่ยงต่อชีวิตมาก แล้วสิ่งที่คณะราษฎร์หวังให้ประชาชนได้ประโยชน์ก็ (คง) เป็นเรื่องจริง แต่ถ้าพูดจากจุดยืนนักวิชาการ ท่านไม่ได้เข้าใจระบบการปกครอง ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข

ถ้าไม่เข้าใจดีพอแล้วมาวางรากฐานร่างรัฐธรรมนูญ ควรใช้ประโยชน์จากหลักการที่ประเทศอื่นเขาเปลี่ยนแปลงมาก่อน ท่านต้องศึกษาให้เยอะกว่านี้ วันนี้ผมก็เห็นว่า มีคนที่เรียกร้องการเปลี่ยนแปลงอะไรต่างๆ แต่พวกเขาได้ศึกษาประวัติศาสตร์ของประเทศที่ใช้ระบบนี้มาพอสมควรแล้วหรือยัง หรือเข้าใจระบบอังกฤษฝรั่งเศสดีขนาดไหน เป็นเรื่องขององค์ความรู้

ให้พูดจากจุดยืนนักวิชาการ ผมยกย่องคณะราษฎรเรื่องความกล้าหาญ แต่ถ้าเราขาดปัญญาผมคิดว่ามันอันตรายมาก  ‘ความกล้าหาญกับปัญญามันต้องไปด้วยกัน’ 

ติดตามบทสัมภาษณ์ขนาดยาวได้ที่: SPACEBAR POLITICS: 91 ปี 2475 ตามทรรศนะ ‘ไชยันต์ ไชยพร’