เกร็ดน่ารู้ Fact ที่ไม่ (ค่อย) Fun เกี่ยวกับ ‘รัฐประหารไทย’

เดือนนี้ (พฤษภาคม) วันที่ 22 เมื่อ พ.ศ.2557 เป็นครบรอบวันรัฐประหารคร้ังล่าสุดที่ก่อการโดยพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา ก่อนพลเอกประยุทธ์จะพาตัวเองขึ้นครองอำนาจในฐานะ นายกฯ คนที่ 29 ของประเทศไทย 

ในวาระเดือนแห่งการครบรอบรัฐประหาร พ.ศ.2557 SPACEBAR อยากชวนคุณมารำลึกถึงเรื่องราวการ ‘รัฐประหาร’ ผ่านข้อมูลตัวเลขและเกร็ดน่ารู้กันสักนิด 

ภาษาอังกฤษเรียกข้อมูลเหล่านี้ว่า Fun Fact เพียงแต่ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับรัฐประหารอาจเป็น Fact ที่ไม่ค่อย Fun เท่าไหร่ 

• ถ้านับจำนวนครั้งการรัฐประหารในประวัติศาสตร์ จะพบว่าการรัฐประหาร พ.ศ.2557 เป็นการรัฐประหารครั้งที่ 13 
• หากนับวันที่คณะราษฎรตัดสายสะดือให้ประชาธิปไตย 24 มิถุนายน พ.ศ.2475 ปีนี้ (พ.ศ.2566) ประชาธิปไตยไทยมีอายุครบ 91 ปี 
• เมื่อนำจำนวนครั้งการรัฐประหารที่เกิดขึ้นหารอายุประชาธิปไตย (91 ÷ 13) จะพบว่า การรัฐประหารในประเทศไทยจะเกิดขึ้นทุกๆ 7 ปี 
• ตัวเลขนี้ (7 ปี) อาจดูน่าตกใจ เพราะเป็นความถี่ที่ไม่ควรเกิดขึ้น แม้จะมีความเชื่อว่า ชีวิตคนเราจะมีรอบการเปลี่ยนแปลงทุกๆ 7 ปีก็ตาม 

• ความจริงการรัฐประหารเกิดขึ้นถี่ห่างขึ้นอยู่กับสภาพการณ์เมืองในแต่ละช่วงเวลา เมื่อใดที่กลุ่มอำนาจใหม่ ซึ่งยึดโยงกับประชาชน เริ่มยืนหยัด แข็งแรง ส่อเค้าเป็นอันตราย และขัดต่อผลประโยชน์ กลุ่มอำนาจเก่าก็จะเริ่มหวั่นไหว มองด้วยสายตาไม่ไว้ใจ และหาทางตัดตอนการเติบโต เพื่อรักษาฐานอำนาจ และผลประโยชน์เดิม 
• วังวนของรัฐประหารเป็นเช่นนั้น คนที่สนใจสามารถหาอ่านรายละเอียดการรัฐประหารแต่ละครั้งได้ในเอกสารวิชาการที่มีอยู่มากมายในอินเทอร์เน็ต 

ทีนี้ เราลองมาดูข้อมูลและตัวเลขที่น่าสนใจจากการรัฐประหารในประเทศไทย ตั้งแต่รัฐประหารครั้งแรกเมื่อ พ.ศ.2476 เป็นต้นมากัน 

• การรัฐประหารเกือบทุกครั้ง ‘ทหาร’ จะเป็นผู้นำการก่อการ 
• เหตุที่ใช้คำว่า "เกือบ" เนื่องจากการรัฐประหารครั้งแรก นำโดยพระยามโนปกรณ์นิติธาดา เดิมเป็นขุนนางสยาม พื้นเพเป็นนักกฎหมาย ได้รับเลือกจากคณะราษฎรให้นั่งเก้าอี้นายกฯ คนแรกของไทย เพื่อประนีประนอมกับอำนาจเก่า 
• แม้กระนั้น พระยามโนปกรณ์นิติธาดา ก็ไม่ได้ก่อการคนเดียว แต่ร่วมกับ ‘ทหาร’ คือพระยาทรงสุรเดช 

• อาจกล่าวได้ว่า อำนาจปืนคือสัจธรรมของการทำรัฐประหาร ถ้าไม่มีปืน ทำไม่ได้ 
• ‘ทหารบก’ เป็นเหล่าทัพที่เป็นผู้นำการรัฐประหารมากที่สุด เนื่องจากมีกำลังพลและอำนาจมากที่สุด 
• พลเรือเอก สงัด ชลออยู่ เป็นนายทหารเพียงคนเดียวที่เป็น ‘ทหารเรือ’ แต่ตอนรัฐประหารทั้ง 2 ครั้ง (พ.ศ.2519 / พ.ศ.2520) เขาเคยมีอำนาจและบารมีเป็นผู้บัญชาการทหารสูงสุด และรัฐมนตรีกระทรวงกลาโหม ที่ดูแลเหล่าทัพอื่น 
• ยศทหารที่ก่อรัฐประหารติดที่ใหญ่ที่สุด คือยศ ‘จอมพล’ มีจำนวน 4 คน
• ได้แก่ จอมพล ผิน ชุณหะวัณ (รัฐประหาร พ.ศ.2490) จอมพล ป. พิบูลสงคราม (รัฐประหาร พ.ศ.2494) จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ (รัฐประหาร พ.ศ.2500 และ 2501) จอมพล ถนอม กิตติขจร (รัฐประหาร พ.ศ.2514) 

• จอมพล คือยศทหารชั้นสูงสุดของกองทัพไทย เป็นยศที่สูงกว่า ‘พลเอก’ และเป็นรองเพียงแค่ ‘จอมทัพไทย’ (เป็นตำแหน่ง ไม่ใช่ยศทางทหาร พระมหากษัตริย์เป็นเจ้าของตำแหน่ง) 
• การรัฐประหาร 5 ครั้งหลังสุด ทหารยศ ‘พลเอก’ เป็นผู้นำการก่อการทั้งหมด เนื่องจากตั้งแต่ 14 ตุลาคม พ.ศ.2516 เป็นต้นมา ไม่มีการแต่งตั้งยศจอมพลอีกเลย ยศจอมพลสงวนไว้สำหรับจอมทัพไทยเท่านั้น 
• จอมพล ประภาส จารุเสถียร คือนายทหารที่ได้รับพระราชทานยศจอมพลคนสุดท้าย เมื่อ 1 มิถุนายน พ.ศ.2516 
• แม้จอมพล ประภาส จารุเสถียร ไม่เคยเป็นผู้นำรัฐประหาร แต่มีบทบาทเสมือน ‘มือขวา’ คนสำคัญของจอมพล ถนอม กิติขจร ผู้นำการรัฐประหาร พ.ศ.2514 

• 55 ปี 6 เดือน คืออายุเฉลี่ยของผู้นำรัฐประหารในประเทศไทย 
• 46 ปี คืออายุผู้ก่อการรัฐประหารที่น้อยที่สุด คนนั้นคือพระยาพหลพลพยุหเสนา รัฐประหาร เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน พ.ศ.2476 ยึดอำนาจจากพระยามโนปกรณ์นิติธาดา ผู้ก่อรัฐประหารครั้งแรก ด้วยเหตุผลรัฐบาลเป็นเผด็จการ ทำลายระบอบใหม่ 
• การรัฐประหารครั้งดังกล่าว รศ.ดร.ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์ นักวิชาการเจ้าของหนังสือ ‘ข้ออ้าง’ การปฏิวัติ-รัฐประหาร-กบฏ ในการเมืองไทยปัจจุบัน: บทวิเคราะห์และเอกสาร กล่าวว่านับเป็น ‘การรัฐประหารครั้งเดียวที่รักษาประชาธิปไตย’ 
• อายุผู้ก่อการรัฐประหารที่มากที่สุด คือ 62 ปี พลเรือเอก สงัด ชลออยู่ รัฐประหาร เมื่อวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ.2520 ปลดธานินทร์ กรัยวิเชียร ลงจากเก้าอี้นายกฯ โดยระบุว่ารัฐบาลของธานินทร์ทำให้ประเทศแตกแยก ประชาชนไม่สนับสนุน สถานการณ์เศรษฐกิจแย่ลง 
• การรัฐประหารตั้ง พ.ศ.2514 เป็นต้นมา อายุเฉลี่ยผู้ก่อการอยู่ที่ 60 ปี มีทั้งทหารที่เกษียณอายุราชการแล้ว และอยู่ในตำแหน่งสูงสุดทางวิชาชีพที่กำลังใกล้เกษียณอายุราชการ 
• การรัฐประหาร 3 ครั้งล่าสุด (พ.ศ.2534 / 2549 / 2557) ก่อการโดย ‘ผู้บัญชาการทหารบก’

• ผู้ก่อการรัฐประหารส่วนใหญ่ (4 คน) มี ‘ส’ เป็นพยัญชนะนำหน้าชื่อ ได้แก่ สฤษดิ์, สงัด, สุนทร และสนธิ 
• รองลงมา (2 คน) คือ ผู้ก่อการรัฐประหารที่มี ‘ป’ เป็นพยัญชนะนำหน้าชื่อ ได้แก่ แปลก, ประยุทธ์ 
• รองลงมา (2 คน) คือ ผู้ก่อการรัฐประหารที่มี ‘ป’ เป็นพยัญชนะนำหน้าชื่อ ได้แก่ แปลก, ประยุทธ์ 
• ช่วงเวลารัฐประหารส่วนใหญ่ (9 ครั้ง) เกิดขึ้นช่วงครึ่งเดือนหลัง ตั้งแต่วันที่ 16 - สิ้นเดือน 
• ช่วงเวลารัฐประหารส่วนใหญ่ (9 ครั้ง) เกิดขึ้นช่วงครึ่งเดือนหลัง ตั้งแต่วันที่ 16 - สิ้นเดือน และมากกว่าครึ่ง (8 ครั้ง) เกิดในช่วงปลายปี ได้แก่ กันยายน (2 ครั้ง), ตุลาคม (3 ครั้ง) และพฤศจิกายน (3 ครั้ง) 

• ทุกครั้งที่มีการรัฐประหาร คณะผู้ก่อการจะมีการอ้างเหตุผล เพื่อสร้างความชอบธรรมในการรัฐประหาร เช่น เพื่อความสงบเรียบร้อย ลดความแตกแยก การล่วงละเมิดสถาบันพระมหากษัตริย์ ปัญหาทุจริตคอรัปชั่น เป็นต้น 
• การรัฐประหาร พ.ศ.2557 ครั้งล่าสุด มีการยกอ้างเหตุผลก่อการทั้งหมด 10 ข้อ ข้อมูลนี้ปรากฏในใบปลิวที่ทหารแจกให้ประชาชนบริเวณอนุสาวรีย์ชัยฯ หลังการรัฐประหาร 11 วัน (2 มิถุนายน) 
• นายกรัฐมนตรีที่ดำรงตำแหน่งนานที่สุด 4 อันดับแรก มีอาชีพ ‘ทหาร’ เรียงตามลำดับได้แก่ จอมพล ป. พิบูลสงคราม (15 ปี 25 วัน) จอมพล ถนอม กิตติขจร (9 ปี 205 วัน) พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา (8 ปี 271 วัน ณ วันที่ 23 พ.ค. 2566) และพลเอก เปรม ติณสูลานนท์ (8 ปี 154 วัน) 

• ทุกคน--ถ้าไม่ได้เป็นคนรัฐประหาร ก็เป็นคนที่มาจากผลพวงของการรัฐประหาร 
• หลังก่อการรัฐประหาร พ.ศ.2557 พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา ผู้นำการก่อการเคยบอกความในใจผ่านบทเพลง คืนความสุขให้ประเทศไทย ว่าประเทศไทยจะดีในไม่ช้า ความสุขจะคืนมา โดยให้คำมั่นสัญญาว่า “เราจะทำตามสัญญา ขอเวลาอีกไม่นาน” 
• หากเชื่อในคำสัญญา พลเอกประยุทธ์คงไม่คาดคิดว่า ชีวิตหลังรัฐประหารจะพาเขาเดินบนถนนการเมืองในตำแหน่งนายกรัฐมนตรียาวนานเกือบ 9 ปี 
• เมื่อการรัฐประหารเกิดขึ้นและจบลง คนที่เชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตยต่างภาวนาให้รัฐประหารที่เกิดขึ้นเป็นครั้งสุดท้าย 
• แต่ก็มีความเป็นไปได้ว่า การรัฐประหารอาจเกิดขึ้นอีกเมื่อใดก็ได้ หากกลุ่มอำนาจเก่ารู้สึกไม่ปลอดภัย 
• พ.ศ.2557 จะเป็นตอนจบของรัฐประหารในประเทศไทยหรือไม่ คงต้องติดตามอ่านนวนิยายขนาดยาวชื่อ ‘ประเทศไทย’ กันต่อไป