ชัดเจนเพื่อไปต่อ? จับตา ‘ประชุมสองสภา’ ของจีน เกมการเมืองในมือ ‘สี จิ้นผิง’

การประชุมสภาผู้แทนประชาชนแห่งชาติจีน (NPC) ประจำปีที่เริ่มขึ้นเมื่อวันที่ 4 มีนาคมที่ผ่านมา โดยคาดว่าจะมีการปฏิรูปครั้งใหญ่และการแต่งตั้งรัฐบาล ตลอดจนเป็นการยืนยันวาระที่ 3 ของ ‘สี จิ้นผิง’ ในฐานะผู้นำของจีนอย่างเป็นทางการ 

การประชุมสองสภา (two sessions) คืออะไร? 

งานนี้ถูกเรียกกันว่า ‘การประชุมสองสภา’ เนื่องจากทั้งสภาประชาชนแห่งชาติ (NPC) และการประชุมปรึกษาหารือทางการเมืองของประชาชนจีน (CPPCC) จะจัดการประชุมประจำปีแยกกัน แต่ในเวลาเดียวกัน CPPCC เป็นองค์กรที่ปรึกษา และ NPC 3,000 คน ส่วนใหญ่เป็นสมาชิกในรัฐสภา รวมถึงนักกฏหมาย ผู้บริหารธุรกิจ คนดัง และบุคคลที่มีชื่อเสียง  

อะไรจะเกิดขึ้นบ้าง? 

ผู้แทนหลายพันคนจะเดินทางมายังกรุงปักกิ่งเพื่อให้สัตยาบันกฎหมาย การเปลี่ยนแปลงบุคลากร และงบประมาณของรัฐบาลซึ่งกินเวลาประมาณ 2 สัปดาห์ 

นี่เป็น การประชุมสองสภา ส่วนแรกซึ่งเป็นส่วนใหญ่ที่ไม่ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาด หลังจากที่มีการยกเลิกข้อจำกัดเรื่องปลอดโควิดในเดือนธันวาคม การประชุมสองสภาปี 2020 ล่าช้าไปหลายเดือน ขณะที่การประชุมในปี 2021 และ 2022 ดำเนินไปเพียงหนึ่งสัปดาห์แทนที่จะเป็น 2 ครั้งตามปกติ  

อย่างไรก็ตาม ผู้สื่อข่าวที่รายงานเหตุการณ์ในกรุงปักกิ่งในสัปดาห์นี้ได้รับคำสั่งให้กักตัวในโรงแรมที่กำหนดตั้งแต่เวลา 20.00 น. ของวันศุกร์ ซึ่งแสดงให้เห็นว่าทางการยังคงมีความกังวลเกี่ยวกับการแพร่ระบาดของไวรัส 

สีคาดว่าจะเปิดการประชุมครั้งแรกด้วยการกล่าวสุนทรพจน์ในวันเสาร์นี้ ซึ่งเป็นหน้าต่างสำคัญในการกำหนดทิศทางนโยบายของรัฐบาลจีนในปีหน้า แม้ว่าส่วนใหญ่จะเป็นพิธีการก็ตาม บุคคลระดับสูงของพรรคจะไปพบกันที่งานเลี้ยงสังสรรค์เพื่อสรุปและอนุมัติรายละเอียดส่วนใหญ่

การประชุมสองสภา มักจะเป็นช่วงที่เราเห็นการประกาศนโยบายที่สำคัญด้วย  

ในปี 2021 จีนขยายการควบคุมเหนือเมืองกึ่งปกครองตนเองของฮ่องกง โดยประกาศยกเครื่องทางการเมืองเพื่อให้แน่ใจว่าดำเนินการโดย ‘ผู้รักชาติเท่านั้น’ ซึ่งหมายถึงผู้ภักดีต่อพรรคคอมมิวนิสต์ กระทั่งในปี 2020 การประชุมสองสภา ได้ผลักดันกฎหมายความมั่นคงแห่งชาติฮ่องกง ซึ่งกลายเป็นแกนหลักในการปราบปรามฝ่ายค้านและผู้เห็นต่างทางการเมือง และในปี 2018 NPC ได้มีการยกเลิกการจำกัดระยะเวลาการเป็นผู้นำ ปูทางให้สีกลายเป็นผู้นำได้ ‘ตลอดชีวิต’ 

ทำไมปีนี้ถึงแตกต่าง? 

การประชุมสองสภาในปีนี้เป็นครั้งแรกของวาระ 5 ปีใหม่ของพรรคคอมมิวนิสต์จีน (CCP) ในเดือนตุลาคม สภาพรรคเห็นว่า สีได้แต่งตั้งบุคคลที่สำคัญที่สุด 2 คนจากตำแหน่งที่เป็นทางการของเขาที่มีเพียง 3 ตำแหน่งอีกครั้ง ซึ่งได้แก่ เลขาธิการทั่วไปของ CCP และประธานคณะกรรมาธิการการทหาร ซึ่งจะได้รับการยืนยันอีกครั้งในการประชุมครั้งนี้ 

นอกจากนี้ยังเห็นการรวมอำนาจรอบๆ ตัวผู้นำด้วยการกวาดล้างคู่แข่งทางการเมืองและการยกระดับผู้ภักดี คาดว่า การประชุมสองสภาจะทำให้หัวข้อนี้ดำเนินต่อไป โดยการปฏิรูปที่คาดการณ์ไว้อาจทำให้เส้นแบ่งระหว่างพรรคและหน้าที่ของรัฐบาลพร่ามัวยิ่งขึ้น 

เราคาดหวังอะไรได้บ้าง? 

จากการรายงานของสื่อรัฐ ระบุว่า ที่ประชุมได้ยืนยันรายชื่อผู้สมัครที่เสนอสำหรับการแต่งตั้งรัฐบาลระดับสูง ตำแหน่งทางการเงินและธนาคารกลางระดับนายกรัฐมนตรีและระดับสูงใหม่อยู่ท่ามกลางการประกาศที่คาดไว้ 

ซ่งเหวินตี้ผู้เชี่ยวชาญด้านการเมืองจีน กล่าวว่า มีเหตุผลเช่นกันที่จะคาดหวังบางสิ่งที่สำคัญพอๆ กับปี 2018 เพราะเป็นจุดเริ่มต้นอีกครั้งของวงจรการเมืองใหม่ การประชุม NPC ในปีนี้ ซึ่งเป็นครั้งแรกหลังจากการหมุนเวียนผู้นำ โดยคาดว่าจะทำการแก้ไขรัฐธรรมนูญครั้งสำคัญ 

มีการคาดเดาว่าการแก้ไขอาจเป็นการเคารพรัฐธรรมนูญของ ‘ผู้จัดตั้งทั้ง 2’ ซึ่งเป็นศัพท์ทางการเมืองของพรรคสำหรับหลักคำสอนใหม่ที่ยึดสีเป็น ‘แกนหลัก’ ของ CCP และแนวคิดของเขาในฐานะอุดมการณ์ที่สนับสนุนพรรค 

นักวิเคราะห์หลายคนสงสัยว่าการปฏิรูปจะรวมถึงการเพิ่มหน่วยงานของรัฐเข้าไปสังกัด CCP โดยเน้นที่ภาคการเงินและอาจรวมถึงความมั่นคงของรัฐด้วย 

ศาสตราจารย์โรงเรียนกฎหมายฟอร์ดแฮม คาร์ล มินซ์เนอร์ ผู้เขียน End of an Era: How China’s Authoritarian Revival is Undermining Its Rise กล่าวว่า การเคลื่อนไหวดังกล่าวจะแสดงถึงความพยายามที่เพิ่มขึ้นอย่างมากของสีในการให้องค์กรของพรรคกลืนกินหน่วยงานของรัฐ และมีความเสี่ยงที่จะลากจีนกลับไปสู่ยุคก่อนหน้านี้ที่เผด็จการทางการเมือง มากกว่าความเชี่ยวชาญทางเทคนิค และการควบคุมการดำเนินงานประจำวันของเศรษฐกิจและรัฐบาล 

การประกาศของรัฐบาลในสัปดาห์นี้ยังบอกใบ้ถึงการที่พรรคใหญ่เข้ามาแทรกแซงภาคส่วนกฎหมาย ด้วยแนวทางใหม่เพื่อให้การศึกษาด้านกฎหมายมีความสอดคล้องกับอุดมการณ์ของสีอย่างใกล้ชิดมากขึ้น และน้อยลงด้วยทฤษฎีทางกฎหมายของตะวันตก เช่น การแบ่งแยกอำนาจ