กัมพูชาไม่แคร์เสียงค้าน! เตรียมขุดคลองฟูนันเตโชออกอ่าวไทยเดือนหน้า

เดือนหน้า กัมพูชาจะเริ่มขุดคลองฟูนันเตโชอย่างเป็นทางการ ซึ่งเป็นโครงการมูลค่า 1.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 6.1 หมื่นล้านบาท) เชื่อมระหว่างแม่น้ำโขงกับท่าเรือในกัมพูชาบนอ่าวไทย เป็นอีกทางเลือกหนึ่งนอกเหนือจากการขนส่งผ่านเวียดนาม และเป็นหนึ่งในโครงการโครงสร้างพื้นฐานสำคัญของอดีตนายกฯ ฮุนเซน อีกทั้งยังเป็นภารกิจระดับชาติที่สร้างแรงกระตุ้นในการสร้างการสนับสนุนให้แก่ ฮุนมาเนต นายกฯ คนปัจจุบันผู้สืบทอดตำแหน่งต่อจากพ่อของเขา 

แต่แผนของโครงการนี้ยังมีความไม่แน่นอน ตั้งแต่เป้าหมายหลักอย่างการขนส่งหรือการชลประทาน ไปจนถึงใครจะเป็นผู้ให้เงินทุนสนับสนุน และจะส่งผลต่อการไหลของแม่น้ำโขง ซึ่งเป็นหนึ่งในแม่น้ำที่ยาวที่สุดในโลกอย่างไร 

ความไม่ชัดเจนกำลังสร้างความเจ็บปวดให้กับผู้ที่อยู่ตามเส้นทางที่วางแผนไว้ ซึ่งเริ่มต้นจากการขับรถไปทางตะวันออกเฉียงใต้ของกรุงพนมเปญประมาณ 1 ชั่วโมง 

เอ็ง อดีตชาวนาวัย 74 ปีซึ่งปัจจุบันต้องใช้รถเข็น จะต้องสูญเสียบ้านและที่ดินให้กับการขุดคลอง แต่เขาก็ไม่รู้ว่าตัวเองจะได้รับค่าชดเชยอะไรบ้าง “เราไม่เพียงรู้สึกประหลาดใจแต่ยังรู้สึกหวาดกลัวด้วย เราไม่รู้ว่ารัฐบาลคิดอะไรอยู่เพราะเราไม่ได้รับแจ้งอะไรเลย” เอ็งบอกกับสำนักข่าว AFP ขณะที่เสียงรถขุดดังกึกก้องในบริเวณใกล้เคียง 

ฮุนเซน ได้กล่าวถึงคลองดังกล่าวว่าเป็นเหมือน ‘จมูกสำหรับหายใจ’ ของประเทศ และได้แจ้งทางการท้องถิ่นให้จุดพลุุสำหรับการวางศิลาฤกษ์ในวันที่ 5 สิงหาคมนี้ซึ่งเป็นวันเกิดของเขา 

รัฐบาลกล่าวว่า คลองดังกล่าวจะก่อให้เกิดกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่มีมูลค่าสูงกว่าต้นทุน 21-30% และสร้างงานนับหมื่นตำแหน่งในกัมพูชาที่เป็นหนึ่งในประเทศที่ยากจนที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แม้ว่าจะไม่ได้ให้หลักฐานโดยละเอียดสำหรับการคาดการณ์เหล่านั้นก็ตาม 

ผลประโยชน์ของคลองอาจขึ้นอยู่กับวิธีการจัดหาเงินทุน

เมื่อปีที่แล้ว บริษัท ‘China Road and Bridge Corporation’ (CRBC) ซึ่งเป็นบริษัทก่อสร้างยักษ์ใหญ่ของจีนที่ให้การสนับสนุนเงินทุนสำหรับโครงสร้างพื้นฐานอื่นๆ ในกัมพูชา ได้ตกลงที่จะศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการดังกล่าว 

เจ้าหน้าที่กัมพูชาเสนอว่าบริษัทของรัฐจีนสามารถระดมทุนสำหรับการขุดคลองบางส่วนได้ แต่ CRBC ยังไม่ได้เปิดเผยผลการศึกษาหรือให้คำมั่นสัญญาต่อสาธารณะใดๆ 

แม้ว่ากัมพูชาจะเป็นพันธมิตรใกล้ชิดของจีน แต่ฮุนเซนปฏิเสธว่าคลองดังกล่าวจะเป็นส่วนหนึ่งของแผนโครงสร้างพื้นฐานโครงการหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทางของจีน (China's Belt and Road) 

นักวิเคราะห์ยังตั้งคำถามถึงมูลค่าโครงการ 1.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐอีกด้วย “ยังมีสิ่งที่ไม่ทราบอีกมาก รวมถึงความไม่แน่นอนเกี่ยวกับผลประโยชน์และต้นทุนทางเศรษฐกิจที่แท้จริง” วันนาริธ แช็ง นักวิเคราะห์ทางการเมืองและประธานขององค์กรเพื่อสังคม ‘Angkor Social Innovation Park’ กล่าว  

นอกจากนี้ ยังมีข้อกังวลเกี่ยวกับการไหลของแม่น้ำโขงซึ่งคิดเป็นสัดส่วนถึง 1 ใน 4 ของปริมาณการจับปลาน้ำจืดที่จับได้ทั่วโลก และคิดเป็น 50% ของการผลิตข้าวของเวียดนาม 

นักอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมได้ออกมาเตือนมานานแล้วว่าแม่น้ำแห่งนี้กำลังถูกคุกคามจากโครงการโครงสร้างพื้นฐาน มลพิษ การทำเหมืองทราย และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

กัมพูชา ลาว เวียดนาม และไทย ร่วมลงนามในข้อตกลงแม่น้ำโขงปี 1995 ซึ่งควบคุมการกระจายความมั่งคั่งของแม่น้ำ แม้ว่ากัมพูชาจะแจ้งแผนการสร้างคลองให้คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (MRC) ทราบแล้ว แต่เวียดนามต้องการข้อมูลเพิ่มเติม 

กัมพูชาโต้แย้งว่าโครงการนี้กระทบต่อลำน้ำสาขาของแม่น้ำโขงเท่านั้น ดังนั้นจึงมีการแจ้งเตือนตามที่โครงการได้ยื่นไว้แล้วเท่านั้น แต่ประเด็นนี้ถูกโต้แย้งโดยผู้เชี่ยวชาญบางคน โดยระบุว่า “ช่องทางด้านนอกบ้านของเอ็งเชื่อมกับแม่น้ำโขงสายหลักโดยตรง และเจ้าหน้าที่กัมพูชาก็ยกย่องคุณประโยชน์ของการชลประทานของคลองมากขึ้นเรื่อยๆ 

“การชลประทานจากแหล่งน้ำหลักในช่วงฤดูแล้งจำเป็นต้องได้รับความเห็นชอบจากประเทศสมาชิกทั้ง 4 ประเทศ” ไบรอัน ไอเลอร์ ผู้เชี่ยวชาญด้านแม่น้ำโขงจากกลุ่มวิจัย ‘Stimson Center’ กล่าว 

ขณะที่ทาง MRC กล่าวว่า ไม่ได้รับรายงานใดๆ เกี่ยวกับการไหลของน้ำ และกำลังร้องขอและรอข้อมูลเพิ่มเติมจากกัมพูชา 

ซุนจันธล รองนายกฯ กัมพูชา ซึ่งเป็นผู้ริเริ่มโครงการดังกล่าวเผยกับสำนักข่าว The Straits Times เมื่อเดือนที่แล้วว่า “จากการศึกษาผลกระทบพบว่าคลองดังกล่าวจะส่งผลกระทบต่อการไหลออกของแม่น้ำในฤดูแล้งเพียง 0.06% เท่านั้น”  

การศึกษาครั้งนี้ไม่ได้เปิดเผยต่อสาธารณะ  

“เป็นไปได้ที่ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสังคมต่อกัมพูชาและเวียดนามอาจมีเพียงเล็กน้อย แต่ตอนนี้เรายังไม่รู้เรื่องโครงการ้มากพอที่จะตัดสินใจได้” ไอเลอร์กล่าว 

เจ้าหน้าที่กัมพูชายังปฏิเสธว่าเรือรบจีนสามารถใช้คลองดังกล่าวได้ และนักวิเคราะห์ส่วนใหญ่เห็นพ้องต้องกันว่าเส้นทางน้ำดังกล่าวไม่น่าดึงดูดสำหรับจุดประสงค์ดังกล่าว เมื่อพิจารณาจากทางเลือกทั้งทางบกและทางทะเล 

“ความสำคัญหลักของโครงการนี้คือคุณค่าทางการเมือง นี่เป็นเพียงโครงการมรดกล้วนๆ โดยมีนัยสำคัญทางการเมืองและประวัติศาสตร์ รัฐบาลจะดำเนินการให้สำเร็จทุกวิถีทางไม่ว่าจะต้องแลกมาด้วยอะไรก็ตาม...พวกเขาจะต้องพิสูจน์อะไรบางอย่าง” วันนาริธกล่าว