หนุ่มสาวจีนหนีวิกฤตว่างงานแห่เรียนศิลปะในแดนปลาดิบกรุยทางสู่การอยู่ญี่ปุ่นถาวร

เศรษฐกิจที่กำลังชะลอตัว บวกกับอัตราการว่างงานที่มีแต่เพิ่มขึ้น ทำให้คนจีนรุ่นใหม่พากันมองหาโอกาสใหม่ๆ ในต่างแดน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในญี่ปุ่นที่มีหลักสูตรบัณฑิตวิทยาลัยที่จะกรุยทางให้หนุ่มสาวจีนเหล่านี้ได้วีซ่าพำนักถาวรในญี่ปุ่น

“คนจีนที่จบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยในประเทศจีนมักจะเข้าทำงานในบริษัทญี่ปุ่นยาก แต่การจบการศึกษาจากบัณฑิตวิทยาลัยในญี่ปุ่นช่วยให้ได้งานจากบริษัทญี่ปุ่นง่ายขึ้นมาก และยังช่วยอำนวยความสะดวกในกระบวนการขอวีซ่าในญี่ปุ่นอีกด้วย”

นักศึกษาต่างชาติชาวจีนรายหนึ่งให้สัมภาษณ์กับ Nikkei Asia

 
การผ่อนคลายมาตรการด้านวีซ่าส่งผลให้ชาวจีนทั้งคนที่มั่งคั่งร่ำรวยและชนชั้นกลางหลั่งไหลเข้าญี่ปุ่นสูงเป็นประวัติการณ์ การย้ายถิ่นฐานจากประเทศจีนขยายตัวมากขึ้น คาดว่าตัวเลขผู้อยู่อาศัยชาวจีนในญี่ปุ่นจะทะลุ 1 ล้านคนภายในปี 2026 

การอพยพย้ายถิ่นฐานของชาวจีนที่เพิ่มขึ้นนี้กำลังเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์ วิถีชีวิต ระบบการศึกษา และประเพณีวัฒนธรรมของเมืองต่างๆ หลายเมืองในญี่ปุ่น ชาวจีนที่ย้ายถิ่นฐานไปที่นั่นทำหน้าที่เป็นตัวเร่งปฏิกิริยาของการเปลี่ยนแปลง โดยนำพลังงานใหม่ๆ และความมีชีวิตชีวามาสู่ญี่ปุ่นที่นิ่งขรึมมาแต่ไหนแต่ไร 

จุดหมายปลายทางของพวกขาคือ มหาวิทยาลัยศิลปะในญี่ปุ่น การศึกษาของ Nikkei Asia แสดงให้เห็นว่าจำนวนนักศึกษาจีนในมหาวิทยาลัยศิลปะชั้นนำของญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัด โดยขณะนี้มีนักศึกษาจีน 245 คนในมหาวิทยาลัยศิลปะโตเกียว 462 คนในมหาวิทยาลัยศิลปะมัสสะชิโนะ 448 คนในมหาวิทยาลัยศิลปะทะมะ 692 คนในมหาวิทยาลัยศิลปะเกียวโต และ 823 คนในมหาวิทยาลัยเซกะ  

นักศึกษาชาวจีนมีสัดส่วนถึง 70% ของนักศึกษาต่างชาติทั้งหมดในมหาวิทยาลัยศิลปะของญี่ปุ่น 

การที่นักศึกษาชาวจีนลงทะเบียนเรียนในมหาวิทยาลัยศิลปะญี่ปุ่นในระดับสูงอย่างน่าตกใจ ส่งสัญญาณถึงแนวโน้มการอพยพย้ายถิ่นฐานของชาวจีนที่กำลังจะเพิ่มขึ้น 

เจ้าหน้าที่ช่วยเหลือด้านการย้ายถิ่นฐานในจังหวัดไซตามะทางตอนเหนือของกรุงโตเกียวเผยว่า “อันที่จริงความนิยมนี้เกี่ยวเนื่องกับการได้สิทธิ์ตั้งถิ่นฐานระยะยาวในญี่ปุ่น” มุมมองของเจ้าหน้าที่รายนี้สะท้อนให้เห็นว่า ชาวจีนใช้การศึกษาเป็นการกรุยทางไปสู่การได้สิทธิ์ในการอาศัยอยู่ในญี่ปุ่นอย่างถาวร 

จุดเปลี่ยนนี้เกิดขึ้นในปี 2017 หลังจากรัฐบาลญี่ปุ่นผ่อนคลายข้อกำหนดในการขอสิทธิ์อาศัยอยู่ในญี่ปุ่นถาวร ซึ่งเป็นประโยชน์อย่างยิ่งกับนักศึกษาต่างชาติ โดยกฎใหม่นี้ลดระยะเวลาสำหรับการยื่นขอสิทธิ์อาศัยอยู่ในญี่ปุ่นถาวรสำหรับ “ผู้เชี่ยวชาญชาวต่างชาติที่มีทักษะสูง” จาก 5 ปี เหลือเพียง 1-3 ปี 

นอกจากนี้ เพื่อเป็นการโปรโมทอุตสาหกรรมวัฒนธรรมป็อป อาทิ อะนิเมะและการออกแบบ ตามโครงการ Cool Japan รัฐบาลญี่ปุ่นยังให้สิทธิพิเศษแก่ชาวต่างชาติที่ทำงานในภาคส่วนเหล่านี้ ด้วยการผ่อนปรนหลักเกณฑ์ในการขอวีซ่าทำงาน 

ด้วยเหตุนี้ การประกอบอาชีพเกี่ยวกับเกม อะนิเมะ และการออกแบบ จึงกลายเป็นทางลัดไปสู่การได้สิทธิ์อาศัยอยู่ในญี่ปุ่นถาวร ทั้งยังทำให้โรงเรียนศิลปะเป็นที่สนใจในหมู่นักศึกษาจีนมากขึ้น

เจ้าหน้าที่ธุรการในจังหวัดคะนะงะวะที่เกี่ยวชาญด้านวีซ่าเผยว่า หลักเกณฑ์ในการประเมินผู้เชี่ยวชาญต่างชาติที่มีทักษะสูง “ไม่เข้มงวดมากสำหรับผู้ที่จบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยในญี่ปุ่น” 

การประเมินที่ว่านี้ใช้ระบบคะแนนเป็นเกณฑ์ โดยพิจารณาจากวุฒิการศึกษา อายุและประสบการณ์การทำงาน รายได้ต่อปี อายุ และความเชี่ยวชาญในการใช้ภาษาญี่ปุ่น หากได้ 70 คะแนนจะถือว่าเป็นผู้เชี่ยวชาญต่างชาติที่มีทักษะสูง หากมีคะแนนตั้งแต่ 80 ขึ้นไปจะมีสิทธิ์ขอสิทธิ์อาศัยในญี่ปุ่นถาวรหลังอยู่ในญี่ปุ่นเพียง 1 ปีเท่านั้น 

ยู โคเรกาวะ ประธานฝ่ายวิจัยและความร่วมมือระหว่างประเทศจาก National Institute of Population and Social Security Research เผยว่า มีแนวโน้มที่ชาวจีนจะเดินทางไปญี่ปุ่นเพื่ออยู่อาศัยในระยะยาวมากขึ้น โดยหวังว่าจะได้สิทธิ์อาศัยในญี่ปุ่นถาวร

“ระบบที่เป็นเอกลักษณ์ของญี่ปุ่นในการจ้างงานนักศึกษาจบใหม่ ช่วยให้นักศึกษาต่างชาติหางานและสร้างความก้าวหน้าทางอาชีพได้มีประสิทธิภาพมากกว่าในประเทศที่พัฒนาแล้วอื่นๆ รวมถึงประเทศในยุโรปและสหรัฐอเมริกา ระบบนี้มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งที่ทำให้จำนวนบุคคลที่ได้รับสิทธิ์อาศัยในญี่ปุ่นถาวรเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ”

ยู โคเรกาวะ จาก National Institute of Population and Social Security Research

ณ เดือนมิถุนายน 2024 ชาวจีนราว 330,000 คนมีสถานะผู้อยู่อาศัยถาวร เพิ่มขึ้นจากปี 2017 ถึง 40%  

นอกจากนี้ การมีสถานะผู้อยู่อาศัยถาวรยังเป็นประโยชน์กับคู่สมรสที่จะได้วีซ่าทำงานโดยอัตโนมัติโดยไม่มีข้อจำกัด 

หนึ่งในนักศึกษาจีนที่หมายตาย้ายถิ่นฐานไปอยู่ญี่ปุ่นคือ หลี่หย่าหลิน นักศึกษาปริญญาโทวัย 28 ปีจากมหาวิทยาลัยศิลปะเกียวโต ย้ายไปอยู่ญี่ปุ่นเมื่อปี 2019 หลังจบปริญญาตรีจากมหาวิทยาลัยในจีน เธอเชี่ยวชาญการออกแบบคาแรกเตอร์สำหรับวิดีโอเกมและสินค้าอื่นๆ และตอนนี้ได้งานทำที่บริษัทเกมในกรุงโตเกียวแล้ว โดยกำลังรอเวลาทำเรื่องยื่นขอสิทธิ์อาศัยในญี่ปุ่นถาวร 

ส่วนหนินแม้จะทำงานในญี่ปุ่นยังไม่ถึง 1 ปี แต่เธอได้คะแนนประเมินผู้เชี่ยวชาญต่างชาติที่มีทักษะสูงถึง 90 คะแนนแล้ว และกำลังวางแผนสำหรับอนาคตในญี่ปุ่น รวมทั้งเตรียมยื่นขอสิทธิ์อาศัยในญี่ปุ่นถาวรโดยบอกว่า “ฉันวางแผนจะแต่งงานที่นี่แล้วให้ลูกๆ เรียนที่นี่” 

Coach Academy โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาสำหรับนักศึกษาต่างชาติชาวจีนในชินจูกุเริ่มทำการเรียนการสอนเมื่อปี 2015 ตอนนั้นมีนักเรียนเพียง 10 คน แต่ปัจจุบันนักเรียนเพิ่มเป็นกว่า 200 คนแล้ว และความนิยมนี้ยังขยายไปยังโรงเรียนศิลปะอื่นๆ ในพื้นที่ใกล้เคียงด้วย  

เจ้าหน้าที่ของโรงเรียนรายหนึ่งชี้ให้เห็นถึง “แรงจูงใจที่เปลี่ยนแปลงไป” ว่า “เร็วๆ นี้ผมสังเกตเห็นความกระตือรือร้นในการเรียนศิลปะในญี่ปุ่นที่มาจากผู้ปกครองในประเทศจีน มากกว่าจากตัวนักเรียนเอง แนวโน้มนี้ได้รับแรงผลักดันจากข้อเท็จจริงที่ว่า หากบุตรหลานของตัวเองสำเร็จการศึกษาจากวิทยาลัยศิลปะในญี่ปุ่นและมีคุณสมบัติเป็นผู้เชี่ยวชาญจากต่างประเทศที่มีทักษะสูง ก็อาจเอื้อโอกาสในการอยู่อาศัยถาวรสำหรับผู้ปกครองด้วย”