รู้หรือไม่ว่า ‘ตู้กดสินค้าอัตโนมัติ’ ที่เรากดซื้อของอยู่ทุกวันนี้มีมานานต้องย้อนกลับไปเมื่อ 2,000 ปีก่อนตั้งแต่ปี ค.ศ. 1 และสร้างขึ้นในแดนอียิปต์ซึ่งขณะนั้นอยู่ภายใต้การปกครองของโรมัน แต่สินค้าที่ขายไม่ใช่น้ำ นม ขนม อย่างทุกวันนี้หรอก มันแปลกยิ่งกว่านั้นซะอีก เพราะตู้กดสินค้าเครื่องแรกขาย ‘น้ำมนต์’!!!
ตู้กดน้ำมนต์ดังกล่าวเป็นเครื่องจักรที่คิดค้นเพื่อจ่ายน้ำศักดิ์สิทธิ์ในวัด ประดิษฐ์ขึ้นโดยฮีโร่แห่งอเล็กซานเดรีย หรือที่รู้จักกันในชื่อ ‘ฮีโร่’
เมื่อหยอดเหรียญ เหรียญจะตกลงบนถาดที่เชื่อมต่อกับคันโยกโลหะลักษณะเหมือนคานทรงตัว จากนั้นปลายคันโยกอีกด้านหนึ่งจะยกขึ้น ทำให้น้ำมนต์ถูกปล่อยออกมา แต่หลังจากนั้น คันโยกจะกลับไปเป็นคานทรงตัวเหมือนเดิม และน้ำมนต์ก็จะหยุดไหล
เครื่องจะจัดสรรน้ำมนต์ในปริมาณที่จำกัดสำหรับการซื้อแต่ละครั้ง ช่วยแก้ปัญหาคนหยิบน้ำมนต์เกิน นอกจากนี้ ยังช่วยให้พระสงฆ์ไม่ต้องข้องเกี่ยวกับภารกิจในการเก็บเงินอีกด้วย
นอกจากกลไกของตู้กดน้ำมนต์แล้ว สิ่งที่น่าสนใจที่สุดประการหนึ่งก็คือ ‘เหตุผลในการสร้างเครื่องนี้ขึ้นมา’ “เครื่องจักรนี้ถูกคิดค้นขึ้น เพราะผู้คนดื่มน้ำมนต์มากกว่าที่จ่ายเงินไป” จอห์น ฮัมฟรีย์ ศาสตราจารย์ด้านการศึกษากรีกและโรมันแห่งมหาวิทยาลัยคาลการี กล่าวกับเว็บไซต์ Smithsonian.com
กลไกตู้กดถูกพัฒนาขึ้นเรื่อยๆ ตามยุคสมัย...
เฮรอน วิศวกรชาวกรีกและนักคณิตศาสตร์แห่งเมืองอเล็กซานเดรีย อธิบายว่า เครื่องจักรดังกล่าวเป็น ‘ภาชนะสำหรับบูชา’ ในช่วงยุคเฮลเลนิสติก ถูกสร้างขึ้นเพื่อจำกัดปริมาณน้ำมนต์ที่ผู้คนใช้ในวัดโบราณ
ช่วงศตวรรษที่ 1600-1700 ตู้กดแบบหยอดเหรียญถูกนำมาใช้ขายยาสูบในโรงเตี๊ยมในอังกฤษ เปิดตัวขึ้นเมื่อราวปี 1615 เรียกว่า ‘Honor Boxes’ ซึ่งจะต้องใส่เงินเข้าไป และลูกค้าสามารถเลือกผลิตภัณฑ์ยาสูบได้ด้วยตัวเอง
ต่อมาในช่วงศตวรรษที่ 1800 ตู้กดเหล่านี้ก็เริ่มขายทุกอย่างตั้งแต่วรรณกรรมไปจนถึงแสตมป์ สำหรับตู้กดสินค้าอัตโนมัติเชิงพาณิชย์สมัยใหม่เครื่องแรกปรากฏขึ้นในช่วงการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 2 ในปี 1883 หลังจาก เพอร์ซิวัล เอเวอเรตต์ ออกแบบตู้กดสินค้าอัตโนมัติที่จำหน่ายโปสการ์ด ทั้งนี้พบว่า กลไกของฮีโร่ยังคงถูกนำมาใช้ในตู้กดสินค้าอัตโนมัติสมัยใหม่จนกระทั่งเครื่องเหล่านี้มีพลังงานไฟฟ้า
ในปี 1888 หมากฝรั่งชนิดใหม่ที่เรียกว่า ‘ทุตติฟรุตติ’ (Tutti-Frutti) ก็ถูกนำมาขายในตู้กดสินค้าอัตโนมัติแบบหยอดเหรียญบนชานชาลารถไฟใต้ดินในนิวยอร์กซิตี้
ในปี 1893 ตู้กดสินค้าเริ่มขายอาหารเป็นครั้งแรก เช่น บริษัท ‘Stollwerck’ จากเยอรมันขายช็อกโกแลต นับเป็นช่วงเวลาที่แนวคิดนี้แพร่หลาย และไม่นานผลิตภัณฑ์อื่นๆ เช่น หมากฝรั่งและบุหรี่ก็ถูกนำมาขายผ่านตู้กดสินค้าเช่นกัน
แล้วพวกน้ำอัดลมเจ้าดังอย่างโค้กล่ะ เริ่มขายในตู้กดเมื่อไหร่? บริษัท Coca-Cola ได้เปิดตัวเครื่องจำหน่ายโซดาเครื่องแรกของโลกในปี 1930
ตั้งแต่นั้นมา ตู้กดสินค้าก็ถูกพัฒนาขึ้นมาเรื่อยๆ มีหลายตู้ ทั้งตู้น้ำขวด น้ำอัดลม ขนม เต็มไปหมด ไหนจะมีตู้น้ำส้มที่ปลอกส้มคั้นสดๆ เอง หรือแม้แต่ตู้เต่าบินที่ทำน้ำตามสั่งได้ทั้งร้อน เย็น ปั่น นับว่าพัฒนาเรื่อยๆ ถึง 2,000 ปีเลยทีเดียว
