พฤติกรรมของแก๊งสแกมเมอร์ตามแนวชายแดนไทย-เมียนมาได้รับความสนใจไปทั่วโลกหลังจากช่วยเหลือ หวังซิง นักแสดงชื่อดังชาวจีนออกมาจากเมืองเมียวดีได้สำเร็จ และนับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา เสียงเรียกร้องให้ทางการจีนปราบปรามแก๊งเหล่านี้ให้สิ้นซากก็เพิ่มขึ้นต่อเนื่อง
แต่การถอนรากถอนโคนแก๊งสแกมเมอร์ในเมียวดีของเมียนมาไม่ใช่เรื่องง่าย กรณีนี้หนังสือพิมพ์ Global Times ของจีนได้พูดคุยกับนักวิชาการ คนที่หลบหนีออกมาจากที่ตั้งของแก๊งเหล่านี้ องค์กรให้ความช่วยเหลือระดับรากหญ้า และบุคคลวงในจากหน่วยงานควบคุมชายแดนและการบังคับใช้กฎหมาย เพื่อคลี่คลายอาชญากรรมที่ซับซ้อนนี้
ทำไมถึงยังมีแก๊งสแกมเมอร์ทางตะวันออกของเมียนมา?
เมียวดี ซึ่งตั้งอยู่ใกล้กับชายแดนไทย อยู่ห่างจากสนามบินแม่สอดของไมยเพียงแค่ 10 นาทีสำหรับการขับรถยนต์ แม่สอดตั้งอยู่ทางพรมแดนตะวันตกสุดของไทย ตรงข้ามกับเมียวดีและแม่น้ำเมย หรือแม่น้ำต่องยินในภาษาเมียนมา ราว 10 ปีก่อน ช่วงที่เมียนมากำลังปฏิรูปประเทศ เมียวดีกลายเป็นจุดข้ามพรมแดนและศูนย์กลางการค้าที่สำคัญ แต่ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา แม่น้ำสายนี้กลับกลายเป็นเส้นทางค้ามนุษย์ ลักลอบขนสิ่งของผิดกฎหมาย และแหล่งแก๊งสแกมเมอร์
ด็อกเตอร์แซ่จางรายหนึ่งซึ่งได้รับการช่วยเหลือได้สำเร็จหลังจากถูกขังอยู่ในศูนย์หลอกลวงในเมืองเมียวดีเป็นเวลาหนึ่งปีบรรยายถึงศูนย์แห่งนั้นให้ Global Times ฟังว่า มันเป็นเหมือน “คุกที่น่ากลัว” ล้มรอบไปด้วยกำแพงสูงราว 4-5 เมตร ด้านบนมีลวดหนามและมีหอสังเกตการณ์ทุกๆ สองสามร้อยเมตรจากจุดที่ทหารติดอาวุธยืนเฝ้า ด้วยสายตาที่ตื่นตัวคอยมองหาร่องรอยของการหลบหนี
เจี่ยนคุนอี้ รองคณะบดีคณะนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์มหาวิทยาลัยการเงินและเศรษฐศาสตร์ยูนนานเผยกับ Global Times ว่า รัฐประหารในเมียนมาเมื่อปี 2021 ทำให้ความขัดแย้งของชนกลุ่มน้อยต่างๆ รุนแรงขึ้น ทำให้กลุ่มติดอาวุธบางกลุ่มหันไปร่วมมือกับองค์กรอาชญากรรมเพื่อหาเงินทุมมาต่อกรกับรัฐบาล เมียวดีซึ่งครั้งหนึ่งเคยเป็นสัญลักษณ์ของการเปิดกว้างจึงกลายเป็นศูนย์กลางของการก่ออาชญากรรม
เจี่ยนเผยต่อว่า ต้นตอของปัญหามาจากบรรยากาศการเมืองที่ไม่มั่นคงในภูมิภาคซึ่งทำให้เกิด “หลุมอาชญากรรม” และว่า “กลุ่มติดอาวุธชาติพันธุ์ต้องการเงินทุนอย่างต่อเนื่องเพื่อรักษาความพยายามทางทหารของพวกเขาในการต่อต้านรัฐบาลเมียนมา ตราบใดที่ข้อเรียกร้องนี้ยังคงมีอยู่ กลุ่มอาชญากรจะหา 'ผู้พิทักษ์'”
นับตั้งแต่เดือนมีนาคม 2023 ตำรวจจีนได้ร่วมมือกับตำรวจเมียนมาและไทยเพื่อปราบปรามอาชญากรรมเหล่านี้ซึ่งก็ประสบความสำเร็จ ภายในเดือนมีนาคมปีที่แล้ว ชาวจีนกว่า 800 คนที่เกี่ยวข้องกับการพนันและการฉ้อโกงถูกส่งตัวกลับจากประเทศไทย และหลังเหตุการณ์ของหวังซิง เจ้าหน้าที่ก็พบขบวนการค้ามนุษย์ที่ปฏิบัติการอยู่ในเมียวดี
แม้ว่าหลายฝ่ายจะปฏิบัติการต่อต้านการฉ้อโกงอย่างเข้มข้น แต่การไหลเวียนของเงินทุนและบุคคลข้ามชายแดนไทย-เมียนมากลับเกิดบ่อยขึ้นและเป็นความลับมากขึ้น Global Times ทราบจากหลายแหล่งข่าวว่า แก๊งอาชญากรใหม่ๆ จากทางตอนเหนือของเมียนมาและประเทศอื่นๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ย้ายฐานมาอยู่ตามแนวชายแดนจุดนี้มากขึ้น ขณะที่กลุ่มที่มีอยู่ก่อนแล้วจากเมียวดีย้ายไปทางตอนเหนือของเมียนมา หรือแม่แต่ย้ายไปดูไบ เหยื่อจากทั่วโลกยังคงหายตัวไปในเงามืดของแม่สอด
หูชีเต่า วล็อกเกอร์ชาวจีนในแพลตฟอร์มโต่วอิน เปิดตัวทีมให้ความช่วยเหลือในไทยเพื่อช่วยคนที่ถูกหลอกไปทำงานให้แก๊งสแกมเมอร์ให้หลบหนีอกมาตั้งแต่เดือนกรกฎาคม 2023-มีนาคม 2024 โดยบางครั้งหูสามารถสกัดยานพาหนะที่ใช้ขนเหยื่อค้ามนุษย์ที่ชายแดนไทย-เมียนมาหลังได้รับสัญญาณ
หูเล่าให้ Global Times ฟังว่า เขามักจะเห็นรถบัสวิ่งออกจากด่านตรวจคนเข้าเมืองแม่สอด ซึ่งดูเหมือนว่าจะขนย้ายคนจำนวนมากออกจากเมียวดีไปยังภูมิภาคอื่นๆ เพราะแก๊งสแกมเมอร์กำลังเผชิญแรงกดดันจากปฏิบัติการร่วมของหลายประเทศ
ครอบครัวหนึ่งซึ่งมีคนในบ้าน 3 ยังติดอยู่ที่ศูนย?สแกมเมอร์ในเมียวดีบอกกับ Global Times ว่า แก๊งเหล่านี้เติบโตขึ้นเรื่อยๆ ศูนย์สแกมบางแห่งต้องการคนงานใหม่ๆ ซึ่งถูกหลอกลวงให้เซ็นสัญญา หากต้องการออกจากที่นั่นก่อนหมดสัญญา ตัวเลือกเดียวที่มีคือ ต้องจ่ายเงินค่าเดินทางทั้งหมดที่ทางแก๊งใช้ในการพาบุคคลนั้นๆ เข้าไปทำงาน โดยเงินค่าไถ่จะแตกต่างกันไปตามแต่ละแก๊ง บางครั้งแก๊งเหล่านี้จะฉวยโอกาสรีดไถเงินแล้วแบล็คเมล์สมาชิกครอบครัวโดยตรง
แล้วเหตุใดประเทศไทยถึงเป็น “ทางผ่าน” สำหรับแก๊งสแกมเมอร์ทางตะวันออกของเมียนมา?
หูเล่าถึงกรณีที่สมาชิกในครอบครัวอ้างว่าญาติของเขาถูกหลอกให้เข้าไปในศูนย์ค้ามนุษย์และขอความช่วยเหลือ แต่หลังจากสอบสวนแล้วหูกลับพบว่า คนที่ญาติอ้างว่าเป็นเหยื่อจริงๆ แล้วเป็นหัวหน้าของศูนย์สแกมเมอร์
แหล่งข่าวจากสถานีตรวจสอบพรมแดนรุ่ยลี่อธิบายให้ Global Times ฟังว่า หลังโควิด-19 ระบาด จุดผ่านแดนเกือบทั้งหมดตามแนวชายแดนจีน-เมียนมาถูกปิดกั้นด้วยลวดหนามและสิ่งกีดขวางทางกายภาพอื่นๆ และยิ่งเข้าใกล้ชายแดนจะมีป้ายต่อต้านการฉ้อโกงและจุดตรวจที่ชัดเจนจำนวนมาก “ยิ่งทำให้แทบจะเป็นไปไม่ได้เลยที่คนที่ข้ามชายแดนไปจะไม่ทราบถึงความเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง” อย่างไรก็ดี เนื่องจากมีหมู่บ้านที่เชื่อมต่อถึงกัน เส้นทางบนภูเขา และทางน้ำในพื้นที่ชายแดน แก๊งอาชญากรจึงคิดค้นเส้นทางลับอย่างต่อเนื่องเพื่อหลบเลี่ยงการบังคับใช้กฎหมาย
“เหยื่อบางส่วนที่เราช่วยเหลือได้แล้วเต็มใจกลับไปทำงานให้แก๊งสแกมเมอร์ไม่นานหลังจากนั้น”
แหล่งข่าวจากกระทรวงความมั่นคงสาธารณะ
หูเล่าถึงกรณีที่สมาชิกในครอบครัวอ้างว่าญาติของเขาถูกหลอกให้เข้าไปในศูนย์ค้ามนุษย์และขอความช่วยเหลือ แต่หลังจากสอบสวนแล้วหูกลับพบว่า คนที่ญาติอ้างว่าเป็นเหยื่อจริงๆ แล้วเป็นหัวหน้าของศูนย์สแกมเมอร์
แหล่งข่าวจากสถานีตรวจสอบพรมแดนรุ่ยลี่อธิบายให้ Global Times ฟังว่า หลังโควิด-19 ระบาด จุดผ่านแดนเกือบทั้งหมดตามแนวชายแดนจีน-เมียนมาถูกปิดกั้นด้วยลวดหนามและสิ่งกีดขวางทางกายภาพอื่นๆ และยิ่งเข้าใกล้ชายแดนจะมีป้ายต่อต้านการฉ้อโกงและจุดตรวจที่ชัดเจนจำนวนมาก “ยิ่งทำให้แทบจะเป็นไปไม่ได้เลยที่คนที่ข้ามชายแดนไปจะไม่ทราบถึงความเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง” อย่างไรก็ดี เนื่องจากมีหมู่บ้านที่เชื่อมต่อถึงกัน เส้นทางบนภูเขา และทางน้ำในพื้นที่ชายแดน แก๊งอาชญากรจึงคิดค้นเส้นทางลับอย่างต่อเนื่องเพื่อหลบเลี่ยงการบังคับใช้กฎหมาย
หูเล่าถึงความจริงอันโหดร้ายของปฏิบัติการช่วยเหลือระดับรากหญ้าซึ่งมีอัตราความล้มเหลวสูงถึง 80% ว่า “เราเข้าใจความต้องการของครอบครัวที่อยากเจอหน้าคนที่รักอีกครั้ง แต่จากมุมมองของเรา สำหรับทุกคนที่เราช่วยเหลือได้ อาจมีอีกคนตกเป็นเหยื่อ มีเพียงความร่วมมือร่วมกันระหว่างประเทศต่างๆ และการเสริมสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับการต่อต้านการฉ้อโกงในหมู่ประชาชนทั่วไปเท่านั้นที่จะช่วยขจัดห่วงโซ่ผลกำไรของการค้ามนุษย์และการฉ้อโกงทางโทรคมนาคมได้อย่างแท้จริง”
ในมุมมองของเจี่ยน ระบบต่อต้านการฉ้อโกงในอนาคตของจีนต้องสร้างแนวป้องกัน 2 แนวคือ ออนไลน์และออฟไลน์ ทางออนไลน์ต้องเน้นไปที่หน่วยข่าวกรองดิจิทัล ช่วยเหลือสังคมในการระบุการฉ้อโกง ในขณะที่ทางออฟไลน์ต้องมุ่งเน้นไปที่การต่อสู้กับองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติผ่านความร่วมมือระดับภูมิภาคระหว่างประเทศต่างๆ เมื่อปิดล้อมขอบเขตอาชญากรไว้ภายในเครือข่ายความร่วมมือแล้ว กระแสของการฉ้อโกงทางโทรคมนาคมจะลดลงตามธรรมชาติเมื่อสูญเสียความคล่องตัวทางออนไลน์และออฟไลน์
Photo by MANAN VATSYAYANA / AFP เมืองเมียวดีที่มองจากฝั่ง อ.แม่สอด
